Γράφει ο Τάσος Παπαναστασίου
Μια από τις θεμελιώδεις και πιο συνταρακτικές εξελίξεις στην ιστορία της Εκπαίδευσης παγκοσμίως ήρθε με όσα υιοθετήθηκαν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, αυτά που εμείς του εκπαιδευτικού σιναφιού αποκαλούμε συνήθως «Κίνημα της Νέας Αγωγής».
Έχουν γραφτεί –και συνεχίζουν να γράφονται– σελίδες επί σελίδων σχετικά με όσα αυτός ο όρος σημαίνει. Συνήθως παραμένουν στον κλειστό κύκλο των πανεπιστημίων και των επαγγελματιών του είδους που ενδιαφέρονται για το γιατί κάνουν ό,τι κάνουν στις τάξεις τους, μολονότι το θέμα θα άξιζε μεγαλύτερη δημόσια διάδοση, αν αναλογιστούμε τη βασική ανατροπή που προκάλεσε.
Το Κίνημα της Νέας Αγωγής κατέβασε τον δάσκαλο από την έδρα του. Έτσι θα μπορούσαμε να ορίσουμε τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την καθημερινότητα των σχολείων, εκλαϊκεύοντας, βεβαίως, σε επικίνδυνο ίσως βαθμό, τόνους γνώσης.
Ο δάσκαλος, λοιπόν, κατέβηκε από την έδρα του και στάθηκε στο επίπεδο των ματιών των μαθητών του. Οι μαθητές έγιναν το κέντρο της σχολικής ζωής. Για την ακρίβεια, οι ανάγκες, τα ενδιαφέροντα, οι εμπειρίες, οι ανησυχίες των παιδιών έγιναν κινητήρια δύναμη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο δάσκαλος έγινε συνεργάτης, βοηθός, μέντορας, αλλά σε καμία περίπτωση δεν παρέμεινε αυθεντία.
Οι ιδέες και οι αρχές του Κινήματος της Νέας Αγωγής άλλαξαν το τοπίο και προκάλεσαν σφοδρές συγκρούσεις με τους φορείς των ιδεών που κυριαρχούσαν μέχρι τότε σχετικά με την εκπαίδευση και την αγωγή/διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Από τον εκπαιδευτικό που διδάσκει από την έδρα, έχοντας την απόλυτη γνώση, παντοτινό δίκιο και την ευγενική αλαζονεία της αυθεντίας, υπήρξε μετατόπιση σε συνθήκες πιο μαθητοκεντρικές, περισσότερο ελεύθερες.Τα παιδιά άρχισαν να νιώθουν πως κάποιος τους ακούει και ενδιαφέρεται για τις ανάγκες τους.
Αλήθεια, έτσι ξαφνικά άλλαξαν όλα; Και αλήθεια, άλλαξαν όλα;
Το να είναι κανείς εκπαιδευτικός απαιτεί να γνωρίζει πώς να αγαπά τους ανθρώπους και να τους εμπνέει. Όλοι το ξέρουν αυτό… Είναι, ίσως, ένα από τα βασικότερα προσόντα ενός δασκάλου. Να έχει τη δύναμη να ξεπερνά όσα τον απασχολούν στην προσωπική του ζωή και να εμπνέει τους νέους ανθρώπους, να τους κατανοεί, να τους δείχνει τον δρόμο ώστε να αποκτήσουν όσα θα αποκτήσουν σε μία σχολική τάξη και στο ευρύτερο σχολικό περιβάλλον.
Όμως δεν αρκούν τα παραπάνω. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να μελετά, να ενημερώνεται, να διαβάζει, να ζει όλα όσα απαιτεί το επάγγελμά του. Πρέπει να παρακολουθεί τις εξελίξεις της επιστήμης του και να προσπαθεί να προσαρμόζει όλα όσα πρέπει στη δική του προσωπικότητα.
Με λίγα λόγια η αγάπη από μόνη της δεν αρκεί. Ούτε το κύρος και η προσωπικότητα που συνεπαίρνει. Χρειάζεται διάβασμα. Πολύ.
Όχι, δεν άλλαξαν όλα μεμιάς. Η εκπαίδευση είναι ένας «βαρύς» θεσμός, αλλεργικός στις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις. Τα πράγματα, όπως και σε πολλούς ακόμη τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, στην εκπαίδευση αλλάζουν με πολύ αργό ρυθμό.
Ωστόσο, συνεχίζουν να αλλάζουν. Έστω με τη δύναμη του εκκρεμούς και την ταχύτητα χελώνας. Και αν πρέπει κανείς να εντείνει τις προσπάθειές του ώστε να παρακολουθεί τις αλλαγές, χρειάζεται να προσπαθήσει δυο φορές πιο σκληρά για να τις ενθαρρύνει και, πολύ περισσότερο, να τις προκαλέσει
Η μοναδική ελπίδα να αλλάξουν πιο γρήγορα τα πράγματα και η εκπαίδευση να αναλάβει τον ρόλο που της αναλογεί στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής των ανθρώπων είναι η επισταμένη και συστηματική εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των εκπαιδευτικών.
Δεν αρκούν τα όμορφα λόγια, οι έξυπνες ατάκες και οι σύντομες συμβουλές.
Δεν αρκεί καν η αγάπη, η έμπνευση και ο φροντιστικός ρόλος των εκπαιδευτικών.
*Ο Τάσος Παπαναστασίου είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας
