Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι επιθυμεί η Ουκρανία να προμηθεύει τις ΗΠΑ με ορυκτά σπάνιων γαιών, ως μορφή ανταπόδοσης για την αμερικανική οικονομική βοήθεια προς τις πολεμικές προσπάθειες της χώρας.
Ακολουθεί μια επισκόπηση των κρίσιμων ορυκτών πόρων - συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών - που διαθέτει η Ουκρανία και οι οποίοι ενδέχεται να ενδιαφέρουν τις ΗΠΑ και άλλους δυτικούς εταίρους:
Τι είναι οι σπάνιες γαίες και σε τι χρησιμοποιούνται
Οι σπάνιες γαίες αποτελούν μια ομάδα 17 μετάλλων, απαραίτητων για την κατασκευή μαγνητών που μετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε κίνηση, σε εφαρμογές όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, τα κινητά τηλέφωνα, τα πυραυλικά συστήματα και άλλα ηλεκτρονικά προϊόντα. Δεν υπάρχουν επί του παρόντος βιώσιμα υποκατάστατα.
Το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο κατατάσσει 50 ορυκτά ως κρίσιμα, μεταξύ των οποίων και σπάνιες γαίες όπως το νικέλιο και το λίθιο. Τα κρίσιμα ορυκτά είναι αναγκαία για στρατηγικούς τομείς όπως η άμυνα, η υψηλή τεχνολογία, η αεροδιαστημική βιομηχανία και η πράσινη ενέργεια.
Ποια ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία
Η Ουκρανία διαθέτει αποθέματα 22 από τα 34 ορυκτά που η Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζει ως κρίσιμα, σύμφωνα με στοιχεία των ουκρανικών αρχών. Αυτά περιλαμβάνουν βιομηχανικά και οικοδομικά υλικά, σιδηροκράματα, πολύτιμα και μη σιδηρούχα μέταλλα, καθώς και σπάνιες γαίες.
Το Ινστιτούτο Γεωλογίας της Ουκρανίας αναφέρει πως η χώρα διαθέτει σπάνιες γαίες όπως Λανθάνιο και Δημήτριο (για τηλεοράσεις και φωτισμό), Νεοδύμιο (για ανεμογεννήτριες και μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων), καθώς και Έρβιο και Ύττριο (για εφαρμογές που εκτείνονται από την πυρηνική ενέργεια μέχρι τα λέιζερ). Έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ δείχνει επίσης ότι υπάρχουν αποθέματα Σκανδίου, αν και οι σχετικές πληροφορίες παραμένουν απόρρητες.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχει επισημάνει την Ουκρανία ως πιθανό βασικό προμηθευτή Λιθίου, Βηρυλλίου, Μαγγανίου, Γαλλίου, Ζιρκονίου, Γραφίτη, Απατίτη, Φθορίτη και Νικελίου.
Η Κρατική Γεωλογική Υπηρεσία αναφέρει ότι η Ουκρανία διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα αποθέματα λιθίου στην Ευρώπη, τα οποία ανέρχονται σε 500.000 μετρικούς τόνους, στοιχείο ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών, κεραμικών και γυαλιού.
Η χώρα διαθέτει επίσης εκτενή αποθέματα τιτανίου - κυρίως στις βορειοδυτικές και κεντρικές περιοχές - ενώ το λίθιο εντοπίζεται κυρίως στο κεντρικό, ανατολικό και νοτιοανατολικό τμήμα της επικράτειας. Τα αποθέματα γραφίτη, κρίσιμα για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων και τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, εκτιμάται ότι αντιστοιχούν στο 20% των παγκόσμιων πόρων, και εντοπίζονται στο κέντρο και τα δυτικά της χώρας.
Παράλληλα, η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα άνθρακα, αν και τα περισσότερα βρίσκονται πλέον σε περιοχές υπό ρωσικό έλεγχο.
Τι έχει δηλώσει η Ουκρανία για τις σπάνιες γαίες
Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε στο Reuters, στις 7 Φεβρουαρίου, ότι είναι έτοιμος να συνάψει συμφωνία με τον Ντόναλντ Τραμπ, που θα περιλαμβάνει τη συμμετοχή των ΗΠΑ στην αξιοποίηση των ουκρανικών κοιτασμάτων κρίσιμων ορυκτών, μεταξύ αυτών και των σπάνιων γαιών.
Ο Ζελένσκι είχε παρουσιάσει αρχικά αυτή την πρόταση στο πλαίσιο του «σχεδίου νίκης», το οποίο αποκάλυψε στους συμμάχους της Ουκρανίας το φθινόπωρο του 2023.
Το κείμενο μνημονίου συνεργασίας που δόθηκε στη δημοσιότητα από την ουκρανική κυβέρνηση στις 18 Απριλίου, προβλέπει την έναρξη οικονομικής εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ και τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου για την ανοικοδόμηση της χώρας.
Ωστόσο, αναλυτές και ειδικοί στον τομέα των ορυχείων επισημαίνουν ότι η Ουκρανία δεν διαθέτει, προς το παρόν, εμπορικά λειτουργικά ορυχεία σπάνιων γαιών.
Η Κίνα, με την οποία ο Τραμπ έχει απειλήσει με εμπορικό πόλεμο, είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών και άλλων κρίσιμων ορυκτών παγκοσμίως.
Ποιοι ουκρανικοί πόροι παραμένουν υπό τον έλεγχο του Κιέβου
Ο πόλεμος έχει προκαλέσει εκτεταμένες καταστροφές σε ολόκληρη τη χώρα, ενώ η Ρωσία ελέγχει πλέον περίπου το 20% της ουκρανικής επικράτειας.
Το μεγαλύτερο μέρος των κοιτασμάτων άνθρακα, που τροφοδοτούσαν τη βαριά βιομηχανία της Ουκρανίας πριν από τον πόλεμο, βρίσκεται στα ανατολικά και θεωρείται πλέον χαμένο.
Σύμφωνα με τα ουκρανικά Think tanks We Build Ukraine και το Εθνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, περίπου το 40% των μεταλλευτικών πόρων της χώρας βρίσκεται σε περιοχές υπό ρωσική κατοχή (εκτίμηση για το πρώτο εξάμηνο του 2024). Δεν έχουν δημοσιευθεί αναλυτικά στοιχεία.
Οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν να προελαύνουν στην ανατολική περιφέρεια του Ντονέτσκ. Τον Ιανουάριο, η Ουκρανία διέκοψε τη λειτουργία του μοναδικού ανθρακωρυχείου οπτανθρακοποίησης κοντά στην πόλη Ποκρόβσκ, την οποία επιχειρούν να καταλάβουν οι ρωσικές δυνάμεις.
Η Ρωσία έχει ήδη καταλάβει δύο σημαντικά κοιτάσματα λιθίου, το ένα στο Ντονέτσκ και το άλλο στη Ζαπορίζια. Το Κίεβο εξακολουθεί να διατηρεί τον έλεγχο των κοιτασμάτων που βρίσκονται στην κεντρική περιφέρεια της Κιροβοχράντ.
Ποιες επενδυτικές ευκαιρίες προσφέρει η Ουκρανία
Ο πρώτος αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας, Όλεξιι Σομπολέφ, δήλωσε τον Ιανουάριο ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε συζητήσεις με συμμάχους όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ιταλία για την ανάπτυξη έργων αξιοποίησης κρίσιμων πρώτων υλών. Το Κίεβο εκτιμά πως ο τομέας αυτός μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις ύψους 12 έως 15 δισ. δολαρίων έως το 2033.
Η Κρατική Γεωλογική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι προετοιμάζει περίπου 100 τοποθεσίες προς αδειοδότηση και συνεκμετάλλευση, χωρίς να ανακοινώσει περαιτέρω λεπτομέρειες.
Παρότι η Ουκρανία διαθέτει εξειδικευμένο και σχετικά φθηνό εργατικό δυναμικό, καθώς και ανεπτυγμένες υποδομές, οι επενδυτές επισημαίνουν σημαντικά εμπόδια, όπως πολύπλοκες και αναποτελεσματικές ρυθμιστικές διαδικασίες, δυσκολία πρόσβασης σε γεωλογικά δεδομένα και προβλήματα με την απόκτηση γης.
Τέτοιες επενδύσεις, επισημαίνουν αναλυτές, απαιτούν πολυετή σχεδιασμό και υψηλό αρχικό κόστος.
