Την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος παρουσιάζει την πρώτη «Πολύχρωμη Κυριακή» για το 2025 στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών: σειρά εργαστηρίων για παιδιά και ενήλικες και μία συζήτηση με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη και Πολιτισμός», στην οποία θα συμμετάσχουν η Έρι Κύργια, δραματουργός-μεταφράστρια, και ο Γιώργος Χατζηβασιλείου, Δρ. Φιλοσοφίας της τεχνολογίας, συγγραφέας του βιβλίου «Φιλοσοφία της Τεχνητής Νοημοσύνης – Ένα ταξίδι στο μέλλον».
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
Στη συνέντευξή του στα «Μακεδονικά Νέα» ο κ. Χατζηβασιλείου μιλάει για την επίδραση της ΑΙ στον πολιτισμό, τα ηθικά και κοινωνικά ζητήματα που εγείρονται, αλλά και τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται.
Η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να σαρώσει τον πολιτισμό;
Η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει όλες τις καθημερινές εκφάνσεις του πολιτισμού: γράφει κείμενα υψηλού επιπέδου, συνθέτει μουσική κάθε είδους και ύφους, σχεδιάζει πίνακες και αρχιτεκτονικά σχέδια, και τώρα αντικρίζουμε μόλις το πρώτο στάδιο της ανάπτυξής της. Σε λίγες δεκαετίες μπορεί να υπάρχουν πολύ περισσότερα κείμενα, μουσικές, εικαστικά έργα φτιαγμένα από την τεχνητή νοημοσύνη παρά από τον άνθρωπο. Μετακινούμε το κέντρο λήψης αποφάσεων και δημιουργίας πολιτισμού από τον ανθρώπινο νου και τα ανθρώπινα χέρια στα chips της ΑΙ. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίσουμε με τεχνοφοβία το φαινόμενο. Ξεκινάει μία καινούργια ιστορική εποχή όπου θα υπάρξει μία μορφή υβριδική συνύπαρξης ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης. Μία νέα τεχνολογική επανάσταση, που θα επηρεάσει καταλυτικά την ανθρωπότητα.
Πώς θα υποδεχτούν τις νέες εξελίξεις οι καταναλωτές πολιτισμού, το κοινό; Οι οποίοι είναι άνθρωποι και όχι bots.
Ας μην ορκιστούμε ότι δεν θα το έχουμε κι αυτό, αλλά ας το αφήσουμε προς το παρόν. Ένα ζήτημα είναι ότι τα έργα που παράγει η ΑΙ είναι αξεχώριστα σε σχέση με αυτά που παράγει ο άνθρωπος σε πολλές περιπτώσεις. Μπορεί να ακούσεις ένα τραγούδι γραμμένο από ΑΙ και να μην το καταλάβεις. Θα ακολουθήσει μία θορυβώδης πλημμύρα από έργα τεχνητής νοημοσύνης. Οι νεότερες γενιές γεννιούνται και μεγαλώνουν σε αυτόν τον κόσμο. Εμείς είμαστε επισκέπτες. Με το ένα πόδι πατάμε στον κόσμο πριν την ΑΙ και με το άλλο στον σύγχρονο κόσμο και έτσι είμαστε οι μόνοι που ξέρουμε και τον κόσμο πριν. Πολλοί έφηβοι αντί να παρακολουθούν ανθρώπους creators στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρακολουθούν άβαταρ για μουσικές, βίντεο.
Πώς βάζουμε όρια σε ένα δημιούργημα, αν είναι γραμμένο από άνθρωπο ή την τεχνητή νοημοσύνη;
Αυτό είναι ασαφές. Μπορεί να γράψουμε ένα κείμενο και να ζητήσουμε από το ΑΙ να μας πει μία γνώμη, να κάνει λίγες παρεμβάσεις και έτσι το έργο να είναι 90% άνθρωπος και 10% ΑΙ ή μπορούμε να δώσουμε εντολή να μας φτιάξει ένα κείμενο 100% η τεχνητή νοημοσύνη. Είναι δυσδιάκριτο να πούμε ποιο είναι ανθρώπινο και ποιο ενδιάμεσο, ένα κράμα. Στις ΗΠΑ ψηφίστηκε πρόσφατα ένα νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει ότι αν το έργο είναι γραμμένο ως επί το πλείστον από τον άνθρωπο αναγνωρίζονται πνευματικά δικαιώματα στον άνθρωπο, αν όμως είναι από την ΑΙ δεν έχει δικαιώματα ούτε η τεχνητή νοημοσύνη ούτε όμως και κανένας άνθρωπος. Ουσιαστικά ο άνθρωπος μπορεί να υπάρξει σε ένα πολιτισμικό κουκούλι δημιουργημένο για πρώτη φορά όχι από τον άνθρωπο αλλά από μία αλλότρια νοημοσύνη, την τεχνητή.
Βλέπετε να ανοίγονται πολλές ευκαιρίες;
Επειδή το φαινόμενο εξελίσσεται με καταιγιστικούς ρυθμούς χρειάζεται να το κατανοήσουμε ηθικά, φιλοσοφικά, κοινωνικά για να προετοιμαστούμε έγκαιρα για την ορθή διαχείρισή του. Τα όσα συμβαίνουν τα τελευταία δυόμισι χρόνια μετά την εμφάνιση του ChatGPT δεν εκπλήσσουν αυτούς που γνωρίζουν τον χώρο. Έχουμε εκτιμήσεις για τις αρτηρίες που θα διασχίσουν το μέλλον, οφείλουμε ωστόσο να κάνουμε τη θεωρητική αρχιτεκτονική των πραγμάτων που έρχονται. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι σε μία - δύο δεκαετίες οι άνθρωποι θα συνυπάρχουμε με ολοένα περισσότερους φορείς τεχνητής νοημοσύνης – φίλους, συνεργάτες, συνομιλητές μας. Δηλαδή μπαίνουμε σε έναν νέο κόσμο με σχέσεις όχι μόνο μεταξύ ανθρώπων αλλά ανθρώπων και φορέων τεχνητής νοημοσύνης. Οι εξελίξεις θα γίνονται ολοένα πιο πυκνές και έτσι θα είναι πιο δύσκολο να τις απορροφήσει και ο μεμονωμένος άνθρωπος αλλά και ο ενορχηστρωτής της ζωής μας, που είναι η πολιτική. Και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει μία έγκαιρη ακτινογράφηση του τι συμβαίνει, μία χαρτογράφηση της μεγάλης εικόνας των πραγμάτων, διαφορετικά μέσα στην πανσπερμία θα δημιουργηθεί σύγχυση.
Η τέχνη είχε πάντα το χαρακτηριστικό της πρωτοτυπίας, της αυθεντικότητας. Πιστεύετε ότι θα το πετύχει αυτό η ΑΙ, θα φτάσει στην παραγωγή πρωτότυπων έργων;
Είναι δύσκολο να απαντήσουμε και τι είναι η αυθεντικότητα για τον άνθρωπο. Όταν ένας άνθρωπος γράφει ένα κείμενο ή μία μουσική δεν ξεκινάει από το μηδέν. Πατάει σε μία προϋπάρχουσα γνώση, που την έχει αφομοιώσει και τη θεωρεί αυτονόητη. Τι διαφορετικό έχει ένα μηχάνημα που δημιουργεί νέα έργα; Αυτό είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Ήδη έχουμε δει την τεχνητή νοημοσύνη να παράγει εντελώς πρωτότυπη δημιουργικότητα και μάλιστα να ξεπερνάει και του ανθρώπου. Μία ακαδημαϊκή έρευνα έδειξε ότι η ΑΙ παράγει πιο πρωτότυπες ιδέες σε κάποια επιστημονικά πεδία από ό,τι ένας επιστήμονας. Όταν μας κέρδισε το 2017 στο Go, ένα αρχαίο κινέζικο επιτραπέζιο, το πιο δύσκολο παιχνίδι ευφυίας, η στρατηγική που ακολούθησε η ΑΙ ήταν τελείως ακατάληπτη από τους υπόλοιπους πρωταθλητές την είχαν χαρακτηρίσει «alien»: εξωγήινη, αλλόκοσμη. Ήταν ένα ορόσημο που προοικονόμησε πολλά από αυτά που ζούμε σήμερα, την τεχνολογία του deep learning, τη δυνατότητα η τεχνητή νοημοσύνη να αυτοβελτιώνεται.
