Η απόφαση του Τραμπ να επιβάλλει από τις 5 Απριλίου 2025 έναν επιπλέον δασμό 10% σε όλα τα εισαγόμενα προϊόντα και έναν ανταποδοτικό δασμό 20% σε 57 βασικούς εμπορικούς εταίρους – ανάμεσά τους και η Ε.Ε. – έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και αυξάνει την αβεβαιότητα για τους ευρωπαίους εξαγωγείς. Οι δασμοί αυτοί στοχεύουν να εξισώσουν τα εμπόδια που, σύμφωνα με την Ουάσινγκτον, αντιμετωπίζουν τα αμερικανικά προϊόντα στο εξωτερικό.
Ο δασμός 10% εφαρμόζεται ήδη από τις 5 Απριλίου και επιβαρύνει όλα τα ευρωπαϊκά προϊόντα ένδυσης, όπως τα βαμβακερά μπλουζάκια, τα οποία πλέον φέρουν συνολικό δασμό 26,5% (16,5% προηγούμενος + 10% νέος). Ο ανταποδοτικός δασμός 20% αναστέλλεται προσωρινά μέχρι τον Ιούλιο του 2025 λόγω διεθνών πιέσεων, όμως παραμένει πιθανή η επαναφορά του. Σε αυτή την περίπτωση, ο συνολικός δασμός θα φτάσει το 36,5%, έναντι 26,5% σήμερα καθιστώντας τα ευρωπαϊκά προϊόντα σημαντικά ακριβότερα για τους Αμερικανούς αγοραστές, σύμφωνα με την έρευνα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Κλωστοϋφαντουργίας και Ένδυσης (EURATEX) η οποία παρουσιάζει τη διαμορφούμενη μέχρι σήμερα κατάσταση, η οποία βέβαια είναι ρευστή και μπορεί να μεταβληθεί.
Το οικονομικό κόστος και οι επιπτώσεις
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξάγει ετησίως προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης αξίας άνω των 7,3 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ. Η συνολική επιβάρυνση για τον ευρωπαϊκό κλάδο T&C υπολογίζεται σε 800 εκατ. ευρώ ετησίως αν ισχύσει μόνο ο δασμός 10% και 1,5 δισ. ευρώ αν επανέλθει και ο δασμός 20%. Οι επιπτώσεις όμως δεν είναι ομοιόμορφες, σύμφωνα με την EURATEX. Οκτώ χώρες της Ε.Ε. – Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Ισπανία, Βέλγιο και Αυστρία – ευθύνονται για το 99% των εξαγωγών T&C στις ΗΠΑ, με εξειδίκευση σε διαφορετικές υποκατηγορίες. Συγκεκριμένα, η Ιταλία ηγείται στην ένδυση (άνω του 50% των εξαγωγών της Ε.Ε.), η Γερμανία κυριαρχεί στις συνθετικές ίνες (58% των εξαγωγών), ενώ η Πορτογαλία και το Βέλγιο έχουν έντονη παρουσία σε τεχνικά υφάσματα και οικιακά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα.
Σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, οι επιπτώσεις θα είναι πιο αισθητές στα τεχνικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, ενώ σε Ιταλία και Πορτογαλία στην ένδυση και τα φυσικά υφάσματα.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα στον «χάρτη»;
Αν και η Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται στους 10 κορυφαίους εξαγωγείς της Ε.Ε., έχει σημαντικό συμφέρον στον κλάδο της ένδυσης — τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και εξαγωγών. Πηγές του κλάδου δήλωσαν στα Μακεδονικά Νέα ότι «οι ελληνικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, συνεργάζονται με ιταλικούς και γερμανικούς ομίλους και ενδέχεται να πληγούν έμμεσα από τις αυξήσεις κόστους και τη μείωση ζήτησης», διατηρώντας στάση αναμονής για τις επιπτώσεις.
Παράλληλα, μικρές και μεσαίες ελληνικές μονάδες που παράγουν ιδιωτικές ετικέτες (private label) για ξένες αλυσίδες ή εξάγουν μέσω τρίτων, θα βρεθούν εκτεθειμένες σε μειώσεις παραγγελιών ή ακόμα και ακυρώσεις.
Η απάντηση της ΕΕ
Η αντίδραση των Βρυξελλών ήταν άμεση με την πρόταση συμφωνίας «μηδέν προς μηδέν» για τα βιομηχανικά προϊόντα, η οποία απορρίφθηκε από τις ΗΠΑ. Ως απάντηση, η Ε.Ε. σχεδίασε δασμούς αντίποινων που τέθηκαν σε εφαρμογή από τις 15 Απριλίου και αφορούσαν +10% σε προϊόντα με συγκεκριμένους κωδικούς, +25% σε προϊόντα ένδυσης και οικιακά κλωστοϋφαντουργικά. Αν οι ΗΠΑ ενεργοποιήσουν τον δασμό 20% τον Ιούλιο, η Ε.Ε. αναμένεται να αυξήσει περαιτέρω τους δικούς της δασμούς κατά 25% σε ευρύτερη κλίμακα.
Ωστόσο, η Euratex – η ευρωπαϊκή ένωση για τον κλάδο T&C – προειδοποιεί ότι τα αντίμετρα στον τομέα της ένδυσης ενδέχεται να ενισχύσουν το αδιέξοδο, πλήττοντας περισσότερο τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η πρόταση τους εστιάζει στην αποκλιμάκωση και στη συνεργασία με τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων όπως η υπερπροσφορά από την Κίνα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μηδενικούς δασμούς για βιομηχανικά προϊόντα, πρόταση που απορρίφθηκε από τις ΗΠΑ. Αντ’ αυτού, η Ε.Ε. προχωρά σε αντίμετρα, με δασμούς έως και 25% σε βασικές κατηγορίες ενδυμάτων και υποδημάτων από τις ΗΠΑ. Εντός Μαΐου αναμένονται αυξήσεις σε κωδικούς 61-63 του εναρμονισμένου συστήματος ταξινόμησης προϊόντων.
Η EURATEX προτείνει την αποφυγή αντιμέτρων στα υφάσματα για να μη βαθύνει η κρίση. Συνιστά διαπραγματεύσεις και συνεργασία με τις ΗΠΑ για κοινές προκλήσεις, όπως η κινεζική υπερπαραγωγική δυναμική.
Παγκόσμια αναταραχή και κίνδυνος ύφεσης
Η εφαρμογή των δασμών έχει πυροδοτήσει φόβους για παγκόσμια ύφεση. Η JPMorgan αύξησε την πιθανότητα παγκόσμιας ύφεσης από 40% σε 60%, επικαλούμενη κινδύνους για τις εφοδιαστικές αλυσίδες και την παγκόσμια ζήτηση. Η προσωρινή αναστολή των δασμών ηρέμησε τις αγορές, αλλά η αβεβαιότητα παραμένει. Οι μικρές οικονομίες – όπως το Μπαγκλαντές, η Σρι Λάνκα και η Καμπότζη – πλήττονται ακόμη περισσότερο, με δασμούς έως και 49% που απειλούν χιλιάδες θέσεις εργασίας. Η Κίνα βρίσκεται στο στόχαστρο με υψηλούς δασμούς, ενώ εξαιρείται και από το καθεστώς «de minimis» για αποστολές κάτω των $800 – μέτρο που επηρεάζει άμεσα πλατφόρμες όπως η Shein και η Temu.
Νέοι παίκτες, νέες ισορροπίες
Οι αυξανόμενοι δασμοί επιταχύνουν τη γεωγραφική ανακατανομή της παραγωγής. Ειδικότερα, πολλές επιχειρήσεις απομακρύνονται από την Κίνα, στρέφονται προς Ινδία, Βόρεια Αφρική και Ανατολική Ευρώπη. Οι μόνοι που φαίνεται να επωφελούνται από την κρίση είναι χώρες της Μεσογείου όπως η Τουρκία, το Μαρόκο και η Αίγυπτος, οι οποίες εξαιρέθηκαν από τον ανταποδοτικό δασμό και επιβαρύνονται μόνο με τον βασικό 10%. Αυτό τις καθιστά πιο ανταγωνιστικές στην αγορά των ΗΠΑ και ενδέχεται να κερδίσουν μερίδια αγοράς σε βάρος των Ευρωπαίων.
Η Ινδία επίσης αποκτά σχετικό πλεονέκτημα με χαμηλότερους δασμούς σε σχέση με την Κίνα και ενισχυμένη παραγωγική βάση, κάτι που την καθιστά πιθανό εταίρο για νέες εμπορικές συμφωνίες με την Ε.Ε.
Η Ευρώπη από την πλευρά της βλέπει αύξηση εισαγωγών από την Κίνα κατά 45% τον Ιανουάριο του 2025, κάτι που εγείρει ανησυχίες για εντονότερο ανταγωνισμό στις ευρωπαϊκές αγορές.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα
Για την Ελλάδα, η συγκυρία ενέχει κινδύνους αλλά και ευκαιρίες. Οι πιέσεις στην Ασία και η ανάγκη επανασχεδιασμού των εφοδιαστικών αλυσίδων ίσως ανοίξουν παράθυρα ευκαιρίας για επανεγκατάσταση παραγωγής σε περιοχές με χαμηλό κόστος αλλά ευρωπαϊκή πρόσβαση (π.χ. Θράκη, Ήπειρος), συνεργασίες με Μεσογειακούς εταίρους (Τουρκία, Αίγυπτος) για μεικτή παραγωγή, επενδύσεις σε τεχνικά και βιώσιμα υφάσματα, όπου υπάρχει ήδη εξειδίκευση. «Όμως, για να συμβεί αυτό, απαιτούνται άμεσα κρατική υποστήριξη προς τις εξαγωγικές ΜμΕ, αναβάθμιση τεχνολογικού εξοπλισμού, στρατηγική για την αναδιοργάνωση του ελληνικού textile branding, ώστε να προσελκύσει αγορές υψηλής προστιθέμενης αξίας», υποστηρίζουν οι ίδιες πηγές του κλάδου στα Μακεδονικά Νέα.
Οι τελευταίες εξελίξεις στο εμπορικό πεδίο μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. δεν αποτελούν μια απλή εμπορική διαμάχη αλλά ενδέχεται να φέρουν σημαντικές γεωοικονομικές ανακατατάξεις. Για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, το στοίχημα είναι διπλό: διαχείριση του βραχυπρόθεσμου κόστους και αναπροσαρμογή των στρατηγικών εξαγωγών. Η ανάγκη για πολιτική σταθερότητα και έξυπνη διαπραγμάτευση είναι πιο επείγουσα από ποτέ.
