Η καθηγήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με γνωστικό αντικείμενο το Διεθνές Δίκαιο και τους Διεθνείς Θεσμούς με έμφαση στην Ασφάλεια και τον Πολιτισμό, είναι ξεκάθαρη ως προς τη σημαντικότητα της κίνησης αυτής από την ελληνική πλευρά, τονίζοντας ότι η χώρα μας χρειάστηκε να ξεπεράσει αγκυλώσεις τόσο από το το εσωτερικό προκειμένου να διεκδικήσει το εγγενές δικαίωμά της στην οργάνωση του θαλάσσιου χώρου της.
Επίσης ως προς την αντίδραση της Τουρκίας, επισημαίνει ότι αυτό θα εξαρτηθεί σχετικά με το τι θέλει να κάνει η γειτονική χώρα σε σχέση με την Ευρωπαϊκή της προοπτική. Εάν θελήσει να παραμείνει σε τροχιά ΕΕ τότε δεν θα πρέπει να κλιμακώσει τις αντιδράσεις, εάν όχι και θελήσει να επιστρέψει στην πολιτική της πρόκλησης και των casus belli θα πρέπει να το σκεφτεί καλά καθώς αυτή τη φορά δεν θα στρέφεται ενάντια στην Ελλάδα, αλλά στο σύνολο της ΕΕ.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κυρία Χαΐνογλου, ο υπουργός Εξωτερικών χαρακτήρισε την ημέρα δημοσίευσης του ΘΧΣ, ιστορική. Συμφωνείτε με τον όρο την που χρησιμοποίησε ο Έλληνας ΥΠΕΞ κι αν ναι, γιατί είναι τόσο σημαντική η κατάρτιση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού;
Πραγματικά η δημοσίευση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Ελλάδας αποτελεί μια ιστορική στιγμή τόσο για τον ελληνικό όσο και για τον διεθνή πολιτικό χώρο. Η Ελλάδα ξεπερνά (εσωτερικές και εξωτερικές) αγκυλώσεις ετών σχετικά με το πως επιθυμεί να διεκδικήσει το εγγενές δικαίωμα της (δικαίωμα που υφίσταται για κάθε κράτος) στην οργάνωση του θαλάσσιου χώρου της. Ο σχεδιασμός αυτός απορρέει ως νομική υποχρέωση τόσο από την ελληνική όσο και τη διεθνή έννομη τάξη- οι θαλάσσιες ζώνες της και οι δραστηριότητες σε αυτές οφείλουν να υπάγονται σε ρυθμιστικό πλαίσιο.
Η Ελλάδα δεν έχει μόνον υποχρεώσεις ως προς τους πολίτες της αλλά και ως προς την ΕΕ. Να υπενθυμίσουμε πως η ΕΕ έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας- συνεπώς οι ενέργειες από την πλευρά της Ελλάδας, όπως αυτή με τη δημοσίευση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, είναι πλήρως συμβατές με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο και τη Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Ελλάδα έχει πάγια θέση σχετικά με το σεβασμό της προς τους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Αυτη η στάση της άλλωστε εκτιμήθηκε και από τα υπόλοιπα κράτη όταν εξέλεξαν την Ελλάδα στην θέση του μη-μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ. Εάν θέλουμε να βλεπουμε την χώρα μας να πρωτοστατεί στους διεθνείς θεσμούς, θα πρέπει να βλέπουμε αντίστοιχες ενέργειες από την Ελλάδα που θα δείχνει πως δεν σέβεται το διεθνές δίκαιο μόνον στα λόγια, αλλά και στην πράξη.
-Η δημοσιοποίηση του χάρτη θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω αντίδραση από την πλευρά της Τουρκίας σε επίπεδο προκλήσεων, πέρα από τις ανακοινώσεις του δικού της ΥΠΕΞ και του υπουργείου Αμύνης; Θα μπορούσε για παράδειγμα να φτάσει και στην πρόκληση ενός θερμού επεισοδίου;
Ο ΘΧΣ έχει σκοπό να οριοθετήσει τον θαλάσσιο χώρο μας και το νομικό πλαίσιο στο οποίο υπάγονται οι δραστηριότητες στις θαλάσσιες ζώνες μας. Πρόκειται για μια ενέργεια που εξυπηρετεί τα εθνικά συμφέροντα μας αλλά και τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Τουρκία είναι μια χώρα που επιθυμεί την ένταξη της στην ΕΕ- μέρος των υποχρεώσεων της για την ενταξη της στην ΕΕ είναι η συμμόρφωσή της με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, την ευρωπαϊκή έννομη τάξη. Αυτό σημαίνει πως η Τουρκία -αργά ή γρήγορα- οφείλει να προχωρήσει με την κύρωση της Σύμβασης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασας καθώς και με τη συμμόρφωση της με όλους τους σχετικούς κανόνες της ΕΕ σχετικά με τη ρύθμιση των θαλασσίων ζωνών και των δραστηριοτήτων σε αυτές (βλ. Οδηγία 2014/89).
Εάν η Τουρκία συνεχίζει να εκδηλώνει το ενδιαφέρον της προς την ΕΕ, δεν έχει περιθώριο για αντίδραση. Εάν επιθυμεί να απομακρυνθεί από το άρμα της ΕΕ, και πάλι θα πρέπει να αναθεωρήσει τις πιθανές αντιδράσεις της, πχ. προκλητικές δηλώσεις, ισχυρισμούς για casus belli, ή και την απόπειρα πρόκλησης θερμού επεισοδίου. Γιατί στην ουσία, η Τουρκία δεν θα αντιδράσει εναντίον της Ελλάδας, αλλά εναντίον της ΕΕ. Ο ΘΧΣ είναι ένα εργαλείο που μας ζητήθηκε από την ΕΕ- είναι ένα ενωσιακό εργαλείο διακυβέρνησης. Συνεπώς, η Τουρκία θα πρέπει να σκεφθεί διπλά πριν αντιδράσει και εναντίον ποιου στρέφεται.
-Σε ένα γενικότερο πλαίσιο ο νέος ΘΧΣ βοηθά στην ανάπτυξη του διαλόγου με τη γειτονική χώρα;
Θεωρώ πως ο ΘΧΣ αποτελεί μια συνέχεια της εξωτερικής μας πολιτικής. Η Ελλάδα οφείλει να κεφαλαιοποιήσει το momentum στο οποίο βρίσκεται εδώ και λίγο καιρό. Ως μη μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ βρίσκεται στον πυρήνα των διεθνοπολιτικών εξελίξεων και συμβάλει στην επίλυση κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εμπειρία που αποκομίζει η χώρα μας όσο βρίσκεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ και η δημοσίευση του ΘΧΣ μόνον θετικά μπορεί να λειτουργήσει στην εξέλιξη του διαλόγου με την Τουρκία.
*Η Καλλιόπη (Ίλια) Χαΐνογλου είναι καθηγήτρια του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με γνωστικό αντικείμενο το Διεθνές Δίκαιο και τους Διεθνείς Θεσμούς με έμφαση στην Ασφάλεια και τον Πολιτισμό
