Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, ενός από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα, ερευνητές του έργου του και συνοδοιπόροι του Θεσσαλονικιού λογοτέχνη με το τόσο έντονο κοινωνικό και πολιτικό αποτύπωμα, θα αναζητήσουν απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα σε εκδήλωση που οργανώνεται στο ΑΠΘ για την επέτειο αυτή τη Δευτέρα 10 Μαρτίου 2025.
Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ Μιχάλης Γ. Μπακογιάννης, από τους εισηγητές της εκδήλωσης, μιλά στα Μακεδονικά Νέα για την αντοχή της ποίησης του Αναγνωστάκη και την ανταπόκρισή της με τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της εποχής μας.
O Μιχάλης Γ. Μπακογιάννης
Διαβάστε τη συνέντευξη του κ. Μιχάλη Γ. Μπακογιάννη στη Χρύσσα Νάνου
Εκατό χρόνια μετάτη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ποίησής του στα οποία κυρίως ανατρέχετε;
Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Μανόλη Αναγνωστάκη και είκοσι από τον θάνατό του, η ποίησή του βρίσκει ακόμα απήχηση στο αναγνωστικό κοινό, διαβάζεται από τους νέους και τους συγκινεί. «Τον Αναγνωστάκη μπορείς να τον εμπιστευτείς», είχε πει μια φοιτήτρια, όταν ρωτήθηκε τι είναι αυτό που κάνει τα ποιήματά του τόσο αγαπητά. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ποίησής του που δημιουργούν αυτήν την ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στον αναγνώστη και στη γραφή; Προφανώς και δεν είναι αποκλειστικά η κοινωνικο-πολιτική διάσταση του έργου του με την οποία έχει εγγραφεί στον λογοτεχνικό κανόνα. Υπάρχουν χαρακτηριστικά, θεματικά και εκφραστικά, που αποκλίνουν από αυτήν τη διάσταση και εκφράζουν την αγωνία μιας ευαίσθητης ποιητικής ιδιοσυγκρασίας για το πρόσωπο του πάσχοντος ανθρώπου. Σκοπός της ομιλίας μου στην εκδήλωση είναι να αναδειχθούν τα ορόσημα της διαφορετικής αυτής διάστασης, χάρη στην οποία η ποίηση του Αναγνωστάκη καθίσταται εναργής στη συνείδηση των αναγνωστών, καθώς γίνεται ο καθρέφτης μιας ψυχικήςδοκιμασίας που μετουσιώνεται σεδοκιμασία και της ίδιας της γραφής.
Ο Μανόλης Αναγνωστάκης
Πώς επηρέασε το έργο του Αναγνωστάκη τις επόμενες γενιές ποιητών στην Ελλάδα;
Το ερώτημα αυτό δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, γιατί δεν έχουμε ικανό αριθμό μελετών. Ωστόσο, μπορούμε να πούμε ότι ο ποιητικός του λόγος άφησε το αποτύπωμά του στο έργο των μεταγενέστερων Ελλήνων ποιητών, αλλά σε διαφορετικές τονικότητες.Ως ειδικότερες πτυχές της συνομιλίας των νεότερων ποιητών με το έργο του Αναγνωστάκη μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αίσθηση του πόνου μέσα από την ενδοσκόπηση και τη δοκιμασία που προκάλεσαν, μεταξύ άλλων, η διάψευση των οραμάτων, η επίπλαστη μετεμφυλιακή αποκατάσταση και το ξέφτισμα αξιών. Άλλες όψεις της συνομιλίας αυτής, με την οποία οι νεότεροι ποιητές απαντούν στη δική τους, στη μεταπολιτευτική, πραγματικότητα αποτελούν ο συγκρατημένος λυρισμός, ώστε ο λόγος να μην εκπίπτει σε μια ρηχή αισθηματολογία, η γλώσσα της ειρωνείας με την οποία στηλιτεύονται οι υποκριτικές συμπεριφορές, ο ατομικισμός, η αλαζονεία και η ανεπάρκεια της εξουσίας. Ακόμα, η δραστικότηταπου έχειο αποφθεγματικός, ο σχεδόν σπαραγμένοςαλλά και κάποτε κρυπτικόςλόγος.
Σε ποιο βαθμό το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη αντικατοπτρίζει τις αντιφάσεις και τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας του 21ού αιώνα;
Το ποιητικό και δοκιμιακό έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη μπορεί να πει κανείς ότι σε μεγάλο βαθμό ευθυγραμμίζεται με κάποιες από τις προβληματικές όψεις της σημερινής ελληνικής κοινωνίας, και τούτο γιατί η σκέψη και η ευαισθησία του, σε όποια μορφή και εάν εκδηλώνονται, εδράζονται πάνω στη διαλεκτική σχέση της τέχνης με την πραγματική ζωή. Ποια είναι τα νήματα που συνδέουν το έργο του Μανόλη Αναγνωστάκη με τις σημερινές ανησυχίες; Είναι η αίσθηση της διάψευσης των ονείρων, η απογοήτευση από την αλλοτριωμένη καθημερινότητα, το αίσθημα της αδικίας, η μοναξιά και η διαρκής ανάγκη για συντροφικότητα.Είναιοι ψευδεπίγραφες ανάγκες και οι κοινωνικές συμβάσεις που διαπλάθουν υποκριτικές συμπεριφορές και ετερόκλητα προσωπεία. Είναι η απουσία αυτοκριτικού και διαλεκτικού πνεύματος,η υπεροχή του δογματισμού με τον οποίο επενδύονται πολιτικές και κοινωνικές πρακτικές σε βάρος του ουσιαστικού διαλόγου που αναγνωρίζει τον ρόλο και την αξία του Άλλου και της διαφορετικής γνώμης.
Είναι σε θέση η ποίηση του Αναγνωστάκη να διεκδικήσει σήμερα καινούργιο κοινό;
Παρά το γεγονός ότι η ποίηση ως είδος δεν έχει ούτε και σήμερα πολύ μεγάλη εμπορική απήχηση στο αναγνωστικό κοινό, το ποιητικό έργο του Αναγνωστάκη διαθέτει μια ξεχωριστή δυναμική, επενεργεί πολλαπλασιαστικά, γιατί εκφράζει δραματικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής και όχι στιγμές αναπόλησης ή απόπειρες μεταφυσικής διαφυγής. Γι’ αυτό και ταξιδεύει μέσα στον χρόνο και αναπλαισιώνεται από τις νεότερες ηλικίες αναγνωστών. Θα αρκούσε να διατρέξει κανείς το διαδίκτυο, για να δει την παρουσία των στίχων του ή και ολόκληρων ποιημάτων του, ή να δει την ανταπόκριση των μαθητών και φοιτητών, όταν ποιήματά του διδάσκονται στο πλαίσιο της λογοτεχνικής εκπαίδευσης. Η ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη, γραμμένη με ευαισθησία, προσφέρει απλόχερα στους αναγνώστες κάθε ηλικίας μια νησίδα ανάσας και ελπίδας απέναντι στη δοκιμασία του ανθρώπου μπροστά στους δύσκολους καιρούς, που φαίνεται ότι δεν τελείωσαν ούτε με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ούτε με το τέλος του εμφυλίου αλλά ούτε και με το τέλος της χούντας και της πρόσφατης κρίσης.
Εκδήλωση στο ΑΠΘ
Η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, τα Τμήματα Φιλολογίας, Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και ο Όμιλος Φίλων της Ποίησης του Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνουν εκδήλωση για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ποιητή τη Δευτέρα 10 Μαρτίου 2025, στις 12:00, στην Αίθουσα “Αλέξανδρος Παπαναστασίου” του Παλαιού Κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.
Θα μιλήσουν οι:
Μιχάλης Γ. Μπακογιάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Φιλολογίας ΑΠΘ - «Εισαγωγή στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη»
Βενετία Αποστολίδου, Καθηγήτρια Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ - «Ο κριτικός Μανόλης Αναγνωστάκης»
Δημήτρης Κόκορης, Καθηγητής Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής ΑΠΘ - «Δείγματα μη αναμενόμενης, δηλαδή γνήσια ποιητικής, συγγραφικής συμπεριφοράς»
Παναγιώτης Σ. Πίστας, Φιλόλογος, πρώην Πανεπιστημιακός - «Οι νεανικοί φίλοι της Νόρας και του Μανόλη Αναγνωστάκη στη Θεσσαλονίκη»
Μιλτιάδης Πολυβίου, Δρ Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής - «Τόποι και πρόσωπα στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη»
Μελοποιημένα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη θα ερμηνεύσουν οι:Παναγιώτα Γρηγοριάδου (τραγούδι), Ειρήνη Κυρισκόζογλου (σαξόφωνο), Αγαθή Νικολαΐδου (πιάνο)
Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.
Πολιτιστικός περίπατος
Στις 9 Μαρτίου 1925 γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη ο Μανόλης Αναγνωστάκης.
Την Κυριακή 9 Μαρτίου 2025, ο Όμιλος Φίλων του ποιητή εγκαινιάζει ένανπολιτιστικό περίπατο στη γενέθλια πόλη, που είναι συνυφασμένη με την ποίηση και την «ιστορία των χρόνων του». Οδηγός σε αυτή την περιήγηση θα είναι οφίλος του ποιητή Μιλτιάδης Πολυβίου, Δρ Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής.Ο περίπατος θα ξεκινήσειστις 10:30 π.μ. από την Καμάρα, ενώ προγραμματίζονται και άλλοι περίπατοι, οι οποίοι θα ανακοινωθούνπροσεχώς.
