Η άλλη έχει ως αφετηρία μια πολιτική διατήρησης και ενίσχυσης μάλιστα της εθνικής ισχύος των ΗΠΑ με δεδομένο οτι ο πολυπολικός κόσμος που αναδύεται επιτάσσει μια πολιτική ισορροπίας των δυνάμεων και ενεργό διπλωματία για τη συγκράτηση των εντάσεων, όπως αυτή που χαρακτήριζε την Ευρώπη στο διάστημα μεταξύ των Ναπολεόντειων Πολέμων και του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ίδιος ο Τραμπ την συνοψίζει σ' ένα σλόγκαν «δίχως (παραγωγή) χάλυβα δεν υφίσταται η χώρα». Η εξισορρόπηση του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών και η επαναβιομηχάνιση των ΗΠΑ είναι ομολογουμένως κεντρικά στοιχεία της συνολικής πολιτικής του.
Ανεξάρτητα από την κοσμοαντίληψη και τις επιδιώξεις του Τραμπ διαπιστώνεται με ιδιαίτερη έμφαση τα τελευταία χρόνια ένα εγγενές και διαρκώς επιδεινούμενο
πρόβλημα που περιγράφεται ως υπερτιμημένο δολλάριο. Το πρόβλημα ανέδειξε στις αρχές της δεκαετίας του '60 ο Βέλγος οικονομολόγος Robert Triffin και συνίσταται στο απλό συμπέρασμα ότι ένα νόμισμα που διακρατείται ως παγκόσμιο αποθεματικό προϋποθέτει διαρκή ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας που το εκδίδει. Για την ιστορία, το πρόβλημα αυτό το είχε αντιληφθεί και ο Keynes, που για τον λόγο αυτό είχε προτείνει στις συνομιλίες του Bretton Woods που καθόρισαν την παγκόσμια νομισματική αρχιτεκτονική του μεταπολεμικού κόσμου τη δημιουργία ενός παγκόσμιου νομίσματος του bancor, κάτι που σαφώς προϋπέθεται την συγκρότηση μιας παγκόσμιας Εκδοτικής Κεντρικής Τράπεζας. Το bancor θα λειτουργούσε ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα έναντι του οποίου τα εθνικά νομίσματα θα διακυμαίνονταν ελεύθερα επιτρέποντας την εξισορρόπηση των ισοζυγίων πληρωμών.
Για ευνόητους λόγους η πρόταση αυτή δεν έγινε δεκτή, αλλά ως υποκατάστατο θεσπίστηκε η απόλυτη μετατρεψιμότητα του δολλαρίου σε χρυσό σε σταθερή μάλιστα τιμή, ενώ και το ΔΝΤ απέκτησε την ευχέρεια έκδοσης των Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων και την μέριμνα αποκατάστασης με μέτρα πολιτικής, μεγάλων ανισορροπιών στα εθνικά ισοζύγια πληρωμών. Το 1971 ο Πρόεδρος Νίξον προχώρησε σε άρση της μετατρεψιμότητας και στην ουσία ανέτρεψε το πλαίσιο των συμφωνιών του Bretton Woods. Έκτοτε οι Διεθνείς Νομισματικές Ανισορροπίες επιδεινώνονται διαρκώς, μετριάστηκαν όμως ελαφρά και πρόσκαιρα με τις συμφωνίες του Πλάζα το 1985 και του Λούβρου το 1987.
Οι μεγάλες νομισματικές κρίσεις εντούτοις επιμένουν και διαταράσσουν την οικονομική ζωή και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, έχουν βαρύ τίμημα για την πραγματική οικονομία, τους ρυθμούς μεγέθυνσης, την απασχόληση, τον πληθωρισμό, την παραγωγικότητα και τα εισοδήματα, αποτελούν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη ιδιόμορφων χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως του shadow banking, κυρίως όμως συνεπάγονται την συνεχή και ανελαστική αύξηση της ζήτησης για το εν τοις πράγμασι παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το δολάριο. Εκ του λόγου αυτού το δολλάριο καθίσταται υπερτιμημένο σε όρους πραγματικής οικονομίας ή όπως το θέτει ο Stephen Miran σε εκτενές δοκίμιό του το Νοέμβριο του 2024 μετά την εκλογή του Τραμπ, το θεωρητικό σημείο ισορροπίας του δολαρίου στις χρηματοπιστωτικες αγορές απέχει πια πολύ από το θεωρητικό σημείο ισορροπίας στις αγορές της πραγματικής οικονομίας και δεδομενου του μεγέθους των χρηματοπιστωτικών αγορών έναντι αυτών της πραγματικής οικονομίας, η υπερτίμηση του δολλαρίου είναι πια ιδιαίτερα έντονη (πρβλ A User's Guide to Restructuring the Global Trading System). Όταν έγραφε το δοκίμιο αυτό ο Miran ήταν στρατηγικός αναλυτής στο επενδυτικό σχήμα Hudson Bay Capital, ενώ από τις 12 Μαρτίου 2025 είναι πλέον ο πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής των ΗΠΑ, έχοντας μάλιστα θητεύσει και στην προηγούμενη Διοίκηση Μπάιντεν.
Είναι ενδιαφέρον ότι στο παραπάνω δοκίμιο, που στην ουσία περιγράφει τις βασικές κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής του Τραμπ, ο Miran εκδηλώνει αναλυτικά την προτίμησή του για μέτρα εμπορικής πολιτικής, δηλαδή για την επιβολή δασμών στα εισαγόμενα στις ΗΠΑ αγαθά, με το σκεπτικό ότι αυτά δεν προκαλούν ιδιαίτερες πληθωριστικές πιέσεις στην αμερικανική οικονομία, προσθέτουν έσοδα στο δημόσιο και κατά συνέπεια διευρύνουν το περιθώριο για τη μείωση φόρων, ιδιαίτερα αυτών που θίγουν την εργασία, και συνακόλουθα δημιουργούν ευνοϊκές προϋποθέσεις για επενδύσεις και ανάπτυξη με ιδιαίτερη έμφαση στους απαραίτητους για την προώθηση της εθνικής ισχύος κλάδους (πρβλ "no steel, no land") ενώ επιπλέον προκαλούν μικρότερες αναστατώσεις στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές από ότι μονομερή μέτρα νομισματικής πολιτικής που θα στόχευαν στην υποτίμηση του δολαρίου. Υπόρρητος στόχος αυτής της εμπορικής πολιτικής είναι η επιδίωξη αναδιάταξης της παγκόσμιας νομισματικής αρχιτεκτονικής που θα επέλθει με συμφωνία των μερών, κυρίως δε αυτών που αποκαλούνται φίλοι και σύμμαχοι. Στο κείμενο που αναφέρομαι υπάρχει ρητή σύνδεση της παροχής ασφάλειας με την συμμετοχή των ενδιαφερομένων στις αμυντικές δαπάνες με την έκδοση αμερικανικού δημοσίου χρέους που θα αναληφθεί από το δημόσιο των χωρών που επιθυμούν να τεθούν υπό την ομπρέλα των ΗΠΑ με την μορφή ιδιαίτερα μακροχρόνιων ομολόγων 100ετούς διάρκειας ή και perpetuals, όπου με τον τελευταίο όρο νοούνται τοκοφόρα και διαπραγματεύσιμα στις αγορές ομόλογα δίχως ημερομηνία λήξης.
Η επιδιωκόμενη συμφωνία έχει στο παραπάνω κείμενο ένα όνομα, Mar-a-Lago accord, το οποίο έχει εισάγει στη συζήτηση ένας από τους δημοφιλέστερους αναλυτές της Γουολ Στριτ ο Zoltan Pozsar, ο οποίος έχει διακριθεί στην ανάλυση του shadow banking. Αν μη τι άλλο το κείμενο είναι εξόχως διαφωτιστικό για τη Σχολή Σκέψης που χαρακτηρίζει το οικονομικό επιτελείο του Τραμπ, την ανατοποθέτηση του προβλήματος που ανέδειξε ο Robert Triffin στη σύγχρονη εποχή, τη διατύπωση ιδεών που στηρίζονται σε συγκεκριμένες υποθέσεις για την συμπεριφορά των οικονομικώς δρώντων, την πρόταξη επιχειρημάτων ανοικτών στην επιστημονική βάσανο και στη σκιαγράφηση ενός οδικού χάρτη για πλοήγηση εντός ενός πολυπολικού κόσμου.
Αν δεν κατανοήσουμε επαρκώς το πρόβλημα, αν ως ΕΕ δεν βρούμε κατάλληλες απαντήσεις και αντεπιχειρήματα, αν απωλέσουμε ως ΕΕ την στρατηγική οπτική, η θρηνωδία και οι επικρίσεις και ο πανικός ως εκδήλωση στάσης μάλλον θα βλάψουν.
*Ο κ. Εμμανουήλ Βλαχογιάννης είναι επιχειρηματίας στον κλάδο του Εμπορίου και επίτιμος πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ) με σπουδές στις Οικονομικές Επιστήμες και τη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Ρουρ - Μπόχουμ της Γερμανίας, καθώς και μεταπτυχιακές σπουδές στην Επιχειρησιακή Έρευνα στην Ανώτατη Τεχνική Σχολή της περιοχής Ρήνου-Βεστφαλίας.
