Το Μετρό βρίσκεται ήδη τέσσερις μήνες σε λειτουργία και γίνεται πράγματι αποδεκτό ότι το αποτύπωμα που αφήνει στην πόλη είναι θετικό. Το ΕΒΕΘ επεδίωξε να διερευνήσει, όσο το δυνατόν περισσότερο, τις συνιστώσες του θετικού αυτού αποτυπώματος εντάσσοντας ένα πρόσθετο ερωτηματολόγιο προς τους καταναλωτές στα πλαίσια της πραγματοποιούμενης ανά εξάμηνο έρευνας του βαρομέτρου οικονομικής συγκυρίας, που διενεργεί ανελλιπώς από το 2009.
Η στατιστική καταγραφή των ευρημάτων της έρευνας που πραγματοποιήθηκε σ' ένα δείγμα 800 ατόμων την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, μας παρέχει τη δυνατότητα να διακρίνουμε ορισμένα σημαντικά χαρακτηριστικά από τη λειτουργία του Μετρό ως προς τις επιδιωκόμενες επιπτώσεις στη χρήση αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης για την εξυπηρέτηση των αναγκών μετακίνησης των συμπολιτών μας. Μας επιτρέπει επίσης να διατυπώνουμε ορισμένες υποθέσεις για την εν γένει συμπεριφορά των συμπολιτών μας ως προς την επιλογή των μέσων που χρησιμοποιούν για την κάλυψη των αναγκών μετακίνησής τους που μπορούν να χρησιμεύσουν για την οικοδόμηση μιας πιο λεπτομερούς έρευνας, που θα στόχευε στη διευκόλυνση της λήψης βελτιώτερων αποφάσεων για τον συγκοινωνιακό σχεδιασμό για το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, με στόχο πάντα τον μετριασμό της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων και την εξ αυτού βελτίωση της ποιότητας ζωής σ' ένα πιο φιλικό περιβάλλον.
Από τους 800 καταναλωτές που ερωτήθηκαν, 229 απάντησαν ότι έχουν χρησιμοποιήσει το Μετρό για κάποιες μετακινήσεις τους. Ο μέσος βαθμός ικανοποίησης είναι υψηλός για το σύνολο των απαντησάντων, με μικρή απόκλιση προς τα πάνω για τους κατοίκους στα όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης, αφού μόλις 2% του δείγματος απάντησε ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τη λειτουργία του Μετρό. Το 65% του δείγματος απάντησε ότι είναι αρκετά ως πολύ ικανοποιημένο από τη λειτουργία του. Το Μετρό, λοιπόν, φαίνεται να έχει θετική αποδοχή από τους χρήστες του.
Εντούτοις μόνο το 7% του δείγματος των 800 καταναλωτών απαντά ότι χρησιμοποιεί καθημερινά το Μετρό και 12% μερικές φορές την εβδομάδα. Οι διαμένοντες εντός των ορίων του Δήμου Θεσσαλονίκης κάνουν εμφανώς μεγαλύτερη χρήση αφού 14% του σχετικού δείγματος των 212 κατοίκων το χρησιμοποιεί καθημερινά και 20% μερικές φορές την εβδομάδα.
Πιο ενδιαφέρον εύρημα αποτελεί η ανάλυση των απαντήσεων κατά ηλικιακή ομάδα. Οι νεότερες ηλικίες 16-29 ετών κάνουν συστηματικά μεγαλύτερη χρήση του Μετρό, αφού 24% των απαντησάντων στην κατηγορία αυτή το χρησιμοποιεί καθημερινά και 39% μερικές φορές την εβδομάδα. Αντιθέτως οι απαντήσαντες από τις λοιπές ηλικιακές ομάδες δηλώνουν σε ποσοστό περίπου 65% ότι κάνουν σπανιώτερα χρήση του μέσου. Το Μετρό έχει εμφανώς θετική αποδοχή ιδιαίτερα από τους νέους ανθρώπους.
Η ηλικιακή σύνθεση των χρηστών πρέπει να ερμηνεύει και το επόμενο εύρημα. Το 48% των χρηστών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το Μετρό για λόγους αναψυχής και χαλάρωσης και μόνο το 18% για μετακίνηση από και προς τον χώρο εργασίας, ενώ το 16% το χρησιμοποιεί για λόγους επίσκεψης στην αγορά. Οι απαντήσεις των χρηστών που κατοικούν στα όρια του Δήμου Θεσσαλονίκης διαφοροποιούνται ελαφρά στην πρώτη κατηγορία και σημαντικότερα στις άλλες δύο κατηγορίες. Τα ποσοστά είναι 45% έναντι 48%, αλλά 25% έναντι 18% και 7% έναντι 16%. Αναφορικά με τη συμπεριφορά των κατοίκων εντός των ορίων του Δήμου Θεσσαλονίκης, η λειτουργία του Μετρό δείχνει προσώρας να επιτυγχάνει καλύτερα τον στόχο μείωσης της κυκλοφορίας αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, αν δεχτούμε ότι ο κύριος όγκος κυκλοφορίας αυτοκινήτων προέρχεται από τις ανάγκες μετακίνησης από και προς τους χώρους εργασίας.
Τέλος είναι χαρακτηριστικό και το παρακάτω εύρημα: Το 63% του δείγματος δηλώνει ότι δεν έχει αλλάξει κάτι στις μετακινήσεις του γιατί το Μετρό δεν εξυπηρετεί την περιοχή του. Είναι όμως εντυπωσιακό ότι μόλις το 27% των ερωτώμενων της ηλικιακής ομάδας 18-29 ετών δηλώνει ότι δεν έχει αλλάξει κάτι στις μετακινήσεις του, ενώ το 38% της ίδιας ομάδας δηλώνει ότι χρησιμοποιεί λιγότερο το αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις εντός Θεσσαλονίκης.
Έχουμε εξ όσων γνωρίζω μια πρώτη εικόνα που στηρίζεται σε τεκμηριωμένα στοιχεία συμπεριφορικής ανάλυσης για την αποδοχή και χρήση του Μετρό. Οι έρευνες που θα δρομολογηθούν μπορούν να εκλεπτύνουν τα σχετικά ερωτήματα για να αποκτήσουμε πληρέστερες απαντήσεις και να χαράξουμε πιο στοχευμένες παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα του συγκοινωνιακού σχεδιασμού ως προς τα κριτήρια αειφορίας. Μπορούν όμως να εξαχθούν κάποια χρήσιμα αν και μόλις προκαταρκτικά συμπεράσματα, τα οποία θα επιχειρήσω να παρουσιάσω συνοπτικά.
1. Το Μετρό πρέπει κατά απόλυτη προτεραιότητα να επεκτείνεται προς τις πυκνοκατοικημένες περιοχές. Με το σχέδιο ανάπτυξης του μέσου η «Ελληνικό Μετρό» ενστερνίζεται πλήρως αυτή τη λογική που υποστηρίζεται από την ανάλυση των ευρημάτων της έρευνας.
2. Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό που στην επιστημονική ορολογία καλούνται συμπληρωματικές επενδύσεις: χώροι στάθμευσης που θα διευκολύνουν το park and ride, οδικές αρτηρίες με βελτίωση της προσβασιμότητας στους σταθμούς μετεπιβίβασης, αναδιάταξη των οδικών αστικών συγκοινωνιών. Η συντελεσθείσα πρόοδος στον τομέα αυτό δεν είναι επαρκής, η δε επικάλυψη αρμοδιοτήτων και η παρατηρούμενη εκ του λόγου αυτού αστοχία συντονισμού και τήρησης χρονοδιαγραμμάτων υπονομεύει την αποτελεσματικότητα, οικονομική και κοινωνική των επενδύσεων στο Μετρό.
3. Πρέπει να καταρτιστεί ένα κατά το δυνατό πλήρες, συνεκτικό, περιοδικά αναθεωρούμενο και προσαρμοζόμενο σχέδιο Marketing, που θα εστιάζει σε έρευνες αγοράς, στην ανάλυση των επιπτώσεων των δημογραφικών εξελίξεων έτσι ώστε να είναι δυνατή η πληρέστερη κατανόηση της συμπεριφοράς των διαφόρων ηλικιακών ομάδων, στον σχεδιασμό κατάλληλων προϊόντων και υπηρεσιών συμπεριλαμβανομένης και της τιμολογιακής πολιτικής, και προφανώς, αλλά οπωσδήποτε όχι μόνο, σε εύλογη επικοινωνία. Ισχύει πάντα ότι ένα καλό προϊόν και υπηρεσία οφείλει να προηγείται πάντα της επικοινωνίας και όχι το αντίθετο, που είναι μάλλον αντιπαραγωγικό.
4. Βραχυπρόθεσμα πρέπει να βρεθεί τάχιστα λύση στο θέμα του ενιαίου εισιτηρίου. Μόνο με αυτή την προϋπόθεση θα είναι δυνατή η οροθέτηση των οδικών αστικών συγκοινωνιών ως αρθρωμένων περί το δίκτυο του Μετρό δίνοντας τη δυνατότητα για συνδυασμένες συγκοινωνίες και βελτίωση της ικανοποίησης των επιβατών.
Υ.Γ. Ο γράφων είναι ηλικίας 70 ετών και δηλώνει ενθουσιώδης χρήστης, σχεδόν καθημερινά του Μετρό.
*Ο κ. Εμμανουήλ Βλαχογιάννης είναι επιχειρηματίας στον κλάδο του Εμπορίου και επίτιμος πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ) με σπουδές στις Οικονομικές Επιστήμες και τη Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Ρουρ - Μπόχουμ της Γερμανίας, καθώς και μεταπτυχιακές σπουδές στην Επιχειρησιακή Έρευνα στην Ανώτατη Τεχνική Σχολή της περιοχής Ρήνου-Βεστφαλίας.
