Η σκοτεινή ενέργεια είναι ένας όρος που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να περιγράψουν μια ενέργεια ή μια δύναμη που επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος. Αλλά -αν και αντιπροσωπεύει το 70% της ενέργειας στο σύμπαν- οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη ιδέα τι ακριβώς είναι η σκοτεινή ενέργεια, δήλωσε ο Μουσταφά Ισάκ-Μπουσάκι, καθηγητής φυσικής και αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ντάλας.
Ο Ισάκ-Μπουσάκι είναι συμπρόεδρος μιας ομάδας εργασίας για τη συνεργασία Dark Energy Spectroscopic Instrument, γνωστή ως DESI. Το όργανο, το οποίο βρίσκεται τώρα στο τέταρτο έτος παρακολούθησης του ουρανού, μπορεί να παρατηρήσει το φως από 5.000 γαλαξίες ταυτόχρονα. Όταν το πρόγραμμα ολοκληρωθεί το επόμενο έτος, θα έχει μετρήσει το φως περίπου 50 εκατομμυρίων γαλαξιών.
Η συνεργασία, η οποία περιλαμβάνει περισσότερους από 900 ερευνητές, μοιράστηκε την τελευταία έκδοση δεδομένων από τα τρία πρώτα χρόνια παρατηρήσεων του DESI στις 19 Μαρτίου. Μεταξύ των ευρημάτων της είναι οι μετρήσεις σχεδόν 15 εκατομμυρίων γαλαξιών και κβάζαρ, μερικών από τα φωτεινότερα αντικείμενα στο σύμπαν.
«Η ανακάλυψη της σκοτεινής ενέργειας, πριν από σχεδόν 30 χρόνια, ήταν ήδη η μεγαλύτερη έκπληξη της επιστημονικής μου ζωής», δήλωσε σε δήλωσή του ο Ντέιβιντ Γουάινμπεργκ, καθηγητής αστρονομίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο, ο οποίος συνέβαλε στην ανάλυση του DESI. «Αυτές οι νέες μετρήσεις προσφέρουν τις ισχυρότερες ενδείξεις μέχρι στιγμής ότι η σκοτεινή ενέργεια εξελίσσεται, κάτι που θα ήταν άλλη μια εντυπωσιακή αλλαγή στην κατανόησή μας για το πώς λειτουργεί το σύμπαν».
Τα ευρήματα φέρνουν τους αστρονόμους ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στην αποκάλυψη της μυστηριώδους φύσης της σκοτεινής ενέργειας, γεγονός που μπορεί να σημαίνει ότι το καθιερωμένο μοντέλο για το πώς λειτουργεί το σύμπαν θα μπορούσε επίσης να απαιτήσει ενημέρωση, λένε οι επιστήμονες.
Μια βαθιά ματιά στο σύμπαν
Το φασματοσκοπικό όργανο σκοτεινής ενέργειας βρίσκεται στην κορυφή του τηλεσκοπίου των 4 μέτρων Nicholas U. Mayall του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Kitt Peak στο Tucson της Αριζόνα.
Τα 5.000 «μάτια» του οργάνου με οπτικές ίνες και οι εκτεταμένες δυνατότητες παρακολούθησης επιτρέπουν στους επιστήμονες να δημιουργήσουν έναν από τους μεγαλύτερους τρισδιάστατους χάρτες του σύμπαντος και να παρακολουθήσουν πώς η σκοτεινή ενέργεια έχει επηρεάσει και διαμορφώσει το σύμπαν τα τελευταία 11 δισεκατομμύρια χρόνια, όπως αναφέρει το CNN.
Το φως από ουράνια αντικείμενα όπως οι γαλαξίες χρειάζεται χρόνο για να ταξιδέψει στη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι το DESI μπορεί ουσιαστικά να δει πώς ήταν το σύμπαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, από δισεκατομμύρια χρόνια πριν μέχρι σήμερα.
Τα νεότερα ευρήματα περιλαμβάνουν δεδομένα για υπερδιπλάσια κοσμικά αντικείμενα από αυτά που είχαν ερευνηθεί και παρουσιαστεί πριν από λιγότερο από ένα χρόνο. Εκείνες οι αποκαλύψεις του 2024 έκαναν για πρώτη φορά νύξη για το πώς μπορεί να εξελίσσεται η σκοτεινή ενέργεια.
Ολοένα και περισσότερες αποδείξεις
Το DESI μπορεί να μετρήσει αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν κλίμακα ακουστικής ταλάντωσης βαρυονίων ή BAO - ουσιαστικά πώς γεγονότα που συνέβησαν νωρίς στο σύμπαν άφησαν πίσω τους μοτίβα στον τρόπο με τον οποίο η ύλη κατανέμεται στο σύμπαν. Οι αστρονόμοι βλέπουν την κλίμακα BAO, με διαχωρισμούς της ύλης κατά περίπου 480 εκατομμύρια έτη φωτός, ως πρότυπο χάρακα.
«Αυτή η κλίμακα διαχωρισμού είναι σαν ένας πραγματικά γιγάντιος χάρακας στο διάστημα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να μετρήσουμε τις αποστάσεις και χρησιμοποιούμε τον συνδυασμό αυτών των αποστάσεων και των ερυθρών μετατοπίσεων (ταχύτητα με την οποία τα αντικείμενα απομακρύνονται από εμάς) για να μετρήσουμε τη διαστολή του σύμπαντος», δήλωσε ο Πωλ Μαρτίνι, συντονιστής της ανάλυσης και καθηγητής αστρονομίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο.
Η μέτρηση της επιρροής της σκοτεινής ενέργειας σε όλη την ιστορία του σύμπαντος δείχνει πόσο κυρίαρχη δύναμη υπήρξε.
