Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα ανακοινώσεων και αυξήσεων των δασμών, το διακύβευμα μοιάζει να είναι ένα. Να καθίσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ώστε να οδηγηθούν σε μια συμφωνία win - win. Σε μια συμφωνία που κάθε μία από αυτές τις πλευρές θα προσπίζει τα οικονομικά της συμφέροντα, ενώ παράλληλα θα κερδίζει και κάτι, έτσι ώστε να συνεχίσουν να ζουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.
Αυτό τουλάχιστον αποτελεί επιγραμματικά ένα βασικό συμπέρασμα που προκύπτει μέσα από τη συνέντευξη που παραχώρησε ο Δρ. Νικόλαος Καρτάλης στα Μακεδονικά Νέα-mkdn.gr, για τον προς ώρας ανεξέλεγκτο εμπορικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ, αμέσως μετά από τις ανακοινώσεις Τραμπ αναφορικά με τους δασμούς που για όλο τον υπόλοιπο κόσμο "πάγωσαν" για τις επόμενες 90 ημέρες, αλλά για τη χώρα της Ασίας έχει φτάσει στο 145%.
Ο καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, αναλύει διεξοδικά τα κρυφά χαρτιά των δύο χωρών κι εξηγεί γιατί δεν συμφέρει κανέναν, ούτε καν την ίδια την Αμερική, να διατηρηθούν αυτοί οι αριθμοί και αυτά τα ποσοστά, σ' ότι αφορά στην επιβολή των δασμών.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κύριε καθηγητά πώς εξηγείτε τις κινήσεις Τραμπ στην οικονομική σκακιέρα με την Κίνα;
Αδιαμφισβήτητα έχουμε μπει σε ένα παιχνίδι ηθικού και οικονομικού πόκερ. Ωστόσο μέσα σε αυτό το διάστημα, ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε επιβολή δασμών της τάξεως του 20% και στην ΕΕ κάτι που τελικά απέσυρε για τρεις μήνες, ενώ ως δείγμα καλής θέλησης το ίδιο έπραξε και η Ένωση για το ίδιο ακριβώς διάστημα. Τούτο σημαίνει, ότι ο Αμερικανός πρόεδρος προσπαθεί να κερδίσει λίγο χρόνο έτσι ώστε πάρα πολλές χώρες, να αρχίσουν να διαπραγματεύονται μεταξύ τους αλλά και με τον Τραμπ, με σκοπό την επιβολή δασμών οι οποίες θα είναι win-win. Να κερδίσει δηλαδή και η Αμερική, αλλά να κερδίσουν και οι άλλες χώρες. Μέχρι στιγμής, αυτό το πέτυχε με την ΕΕ. Η αναστολή για 90 ημέρες είναι ένα θετικό βήμα για το παγκόσμιο εμπόριο, διότι απ' ότι μπορούμε να καταλάβουμε, ο στόχος δεν ειναι η ΕΕ. Ο κύριος στόχος είναι η Κίνα.
Αν δούμε το εμπορικό ισοζύγιο, οι εξαγωγές της Κίνας προς την Αμερική ανέρχονται σε περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ αντίστροφα, οι εισαγωγές της Κίνας από την Αμερική ανέρχονται περίπου στα 350 δισεκατομμύρια δολάρια. Με λίγα λόγια υπάρχει κάπου ένα κενό, ένα έλλειμμα περίπου 150 δισ. Με αυτόν τον τρόπο ο Τραμπ προσπαθεί να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα κυρίως με την Κίνα. Τώρα, το να θέτει αυτή τη στιγμή υψηλούς δασμούς αποτελεί έναν διαπραγματευτικό όρο, προκειμένου να καθίσουν οι κινέζοι στο τραπέζι. Ούτε οι Κινέζοι θέλουν να έχουν τόσο υψηλούς δασμούς με την Αμερική, αλλά ούτε και οι Αμερικάνοι θέλουν αντίστοιχα υψηλούς δασμούς στην Κίνα.
Σε μία παγκοσμιοποιημένη αγορά, εκείνο που πρέπει να προσέχουμε είναι η φθηνή πρώτη ύλη. Αυτή τη στιγμή η Αμερική έχει ανάγκη και τα μικροτσίπς, τα οποία χρειάζονται και για τα αυτοκίνητα, αλλά και για τη βιομηχανία τους, ενώ αντίστροφα η Κίνα θέλει ένα πολύ βασικό αγροτικό προϊόν που είναι η σόγια. Άρα, λοιπόν, σε αυτόν τον υποτιθέμενο εμπορικό πόλεμο ο χρόνος είναι το καλύτερο στοιχείο ώστε να προχωρήσουμε σε μια ασφαλή πρόβλεψη. Κάθε μέρα, υπάρχουν δεδομένα που αλλάζουν. Διαφορετικά ήταν τα δεδομένα πριν από μία εβδομάδα, διαφορετικά είναι τώρα. Βλέπετε ότι σήμερα τα χρηματιστήρια έχουν ανακάμψει. Κάτι που σημαίνει ότι βλέπουν θετικά δείγματα για το μέλλον.
-Άκουσα ότι χρησιμοποιήσατε τον όρο «υποτιθέμενος» εμπορικός πόλεμος. Αυτό σημαίνει ότι όλη αυτή η ιστορία με το ράλι δασμών, γίνεται και λίγο για λόγους εντυπωσιασμού;
Κοιτάξτε, ο Τραμπ υποσχέθηκε προεκλογικά, ότι θα κάνει την Αμερική μεγάλη. Κάτι που είναι βέβαια θεμιτό. Όλοι οι ηγέτες των χωρών θα πρέπει να έχουν αυτόν τον στόχο. Από την άλλη όμως, ο τρόπος που χρησιμοποίησε, ήταν άκομψος. Επέβαλλε δασμούς χωρίς διαπραγματεύσεις, μόνο με ανακοινώσεις. Το γεγονός αυτό επέφερε μια αναστάτωση, τόσο στα Χρηματιστήρια, όσο και στις κυβερνήσεις των κρατών - μελών της Δύσης. Πάντα η Αμερική ήταν ο κύριος σύμμαχος της Δύσης. Και της ΕΕ και της Αυστραλίας και του Καναδά.
Και όλο αυτό, ενός αιώνα συνεργασία δηλαδή, μέσα σε μια νύχτα καταστράφηκε. Ωστόσο, ο Τραμπ είναι απρόβλεπτος και πολλές φορές αυτό που λέει με αυτό που τελικά κάνει, απέχει παρασάγγας, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε εάν η Κίνα θα κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έτσι ώστε να βρουν έναν τρόπο η μεν Αμερική να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα του ισοζυγίου της και η Κίνα να μπορέσει να εξάγει τα προϊόντα της στις ΗΠΑ. Και σίγουρη αποτίμηση γι' αυτό, μπορούμε να έχουμε μόνο εάν οι δύο πλευρές καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
-Και βέβαια αποδείχθηκε ότι αυτή η υπόθεση με τα ομόλογα γύρισε μπούμερανγκ στους δασμούς Τραμπ...
Ναι, γνωρίζουμε ότι η Κίνα κρατάει ένα σημαντικό ύψος ομολόγων του αμερικάνικου χρέους. Και διαπιστώνουμε ότι τελικά ο Τραμπ θορυβήθηκε από την πώληση αυτών των ομολόγων. Διότι τα ομόλογα ακολουθούν και αυτά τους νόμους της αγοράς και της ζήτησης. Όταν έχουμε πάρα πολλά ομόλογα τα οποία τα παρακρατεί η Κίνα και τα πουλά, αυτό σημαίνει ότι η προσφορά είναι μεγαλύτερη της ζήτησης με αποτέλεσμα η τιμή να πέφτει.
Είναι γεγονός λοιπόν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θορυβήθηκε πάρα πολύ από το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος της Αμερικής θα αυξηθεί κάτι που τον οδήγησε τελικά και σε μια στροφή όσον αφορά τις δηλώσεις του, τόσο προς την ΕΕ αλλά ιδιαίτερα προς την Κίνα. Πιστεύω ότι το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί, διότι στο τέλος της ημέρας αυτή η ισχυρή κόντρα με την Κίνα δεν συμφέρει ούτε τις ΗΠΑ.
-Κύριε Καθηγητά υπάρχει μια παροιμία που λέει πως «όταν μαλώνουν τα βουβάλια, την πληρώνουν τα βατράχια». Υπάρχει κάτι σε όλη αυτή την ιστορία του εμπορικού πολέμου που θα μπορούσε να έχει μεγάλο αντίκτυπο αρχικά στην ΕΕ και κατ' επέκταση και στην Ελλάδα;
Κοιτάξτε, ακόμη και η ΕΕ είναι εξαρτημένη από την Κίνα, διότι σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία τα πάντα αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία. Πάρα πολλές επιχειρήσεις του δυτικού κόσμου έχουν επενδύσεις στην Κίνα που είναι μια μεγάλη αγορά 1,5 δισεκατομμυρίου ανθρώπων, οι οποίοι αγοράζουν γερμανικά αυτοκίνητα και προϊόντα τεχνολογίας, κάτι που σημαίνει ότι χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία δεν θέλουν την Κίνα σε ύφεση. Αντίθετα, θέλουν την ανάπτυξή της, με μείωση των δασμών έτσι ώστε να μπορούν να διαθέτουν τα προϊόντα τους.
Η επιβολή δασμών, δεν θα έπρεπε να μπαίνει οριζόντια και σε όλα τα προϊόντα. Θα έπρεπε να μπαίνει στοχευμένα σε ένα προϊόν, εάν θέλω εγώ ως χώρα να προστατεύσω την ντόπια βιομηχανία μου. Π.χ. εάν έχω μια βιομηχανία αλουμινίου, βάζω έναν δασμό στις εισαγωγές αυτού του προϊόντος, προκειμένου να προστατεύσω την εγχώρια διάθεση. Οι οριζόντιοι δασμοί ωστόσο έχουν ως συνέπεια πληθωριστικές πιέσεις.
Και κοιτάξτε τι θα γίνει. Εάν η Αμερική συνεχίσει να έχει υψηλούς δασμούς, αυτό σημαίνει ότι θα μειωθούν οι εισαγωγές κάτι που θα μπορούσε να ειναι θεμιτό. Από την άλλη όμως, οι εγχώριοι βιομήχανοι θα αυξήσουν τις τιμές, καθώς από τη στιγμή που δεν υπάρχουν φθηνά προϊόντα από το εξωτερικό, ο δρόμος θα είναι ελεύθερος για την αύξηση των τιμών. Άρα στο τέλος, αυτός που θα την πληρώσει είναι ο ίδιος ο καταναλωτής. Όχι οι παραγωγοί, ούτε οι βιομήχανοι. Πρέπει να ξέρουμε λοιπόν, ότι η επιβολή δασμών, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα ευνοεί τους εγχώριους βιομήχανους κάθε χώρας και καθόλου τους καταναλωτές.
-Είναι αυτό που προσπαθούν για παράδειγμα να μεταφέρουν και οι Έλληνες παραγωγείς και εξαγωγείς της επιτραπέζιας ελιάς και των γαλακτοκομικών προϊόντων. Ότι δηλαδή, ο Αμερικανός καταναλωτής θα υποστεί ένα βάρος από την οριζόντια επιβολή δασμών ακόμη και για προϊόντα στα οποία οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία παραγωγική βάση.
Αυτό θα σας το πω και κοστολογημένα. Κάθε αυτοκινητοβιομηχανία στη σύγχρονη εποχή χρησιμοποιεί μια μέθοδο just in time. Δηλαδή, κατασκευάζει ένα αυτοκίνητο τη στιγμή που έχει την παραγγελία. Δηλαδή πηγαίνουμε εμείς στον αντιπρόσωπο διότι έχουμε εξατομικευμένη ζήτηση (π.χ. το θέλουμε σε κόκκινο χρώμα) και μόνο τότε δίνεται η παραγγελία προς κατασκευή.
Προκειμένου όμως αυτό το εργοστάσιο να μην κρατήσει πολλά αποθέματα πρώτων υλών ή τελικών προϊόντων θα πρέπει η εφοδιαστική αλυσίδα των εισαγωγών να ρέει απρόσκοπτα. Όταν υπάρχει αναταραχή όπως τώρα με τους δασμούς, σημαίνει ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες στις ΗΠΑ θα έχουν διακοπή παραγωγής, διότι τις περισσότερες πρώτες ύλες τις εισάγουν από το εξωτερικό. Και αυτό αν μη τι άλλο θα αποτελέσει μεγάλο πλήγμα για τη βαριά βιομηχανία της Αμερικής.
Γι' αυτό λέμε ότι δε συμφέρει ούτε τις ΗΠΑ, η απρόσκοπτη αύξηση των δασμών από όλες τις χώρες. Και να ξέρετε, ότι τόσο η Tesla, όσο και η General Motors χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο. Από εκεί και πέρα, είδαμε ότι επειδή πάρα πολλά εξαρτήματα του iphone κατασκευάζονται στην Κίνα, στη Ν. Κορέα κ.α., φορτώθηκαν χιλιάδες τόνοι από αυτά προκειμένου να φτάσουν στην Αμερική προτού ισχύσουν οι δασμοί.
Διότι με αυτούς τους δασμούς που ισχύουν σήμερα, το iphone θα φτάσει να κοστίζει 3.500 δολάρια από τα περίπου 1.000 που κοστίζει σήμερα. Άρα οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί. Διότι καμία χώρα δεν μπορεί να είναι αυτάρκης. Να καταναλώνει δηλαδή αυτά που παράγει. Σίγουρα υπάρχει πάντα και η θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος του Ρικάρντο που λέει ότι μια χώρα πρέπει να παράγει ένα προϊόν στο οποίο έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα. Εμείς π.χ. μπορεί να έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα στον Τουρισμό ή σε αγροτικά προϊόντα. Εκεί που δεν έχουμε, πρέπει να το εισάγουμε. Όταν υπάρχει αυτό το «συμφέρον» μεταξύ των χωρών τότε δημιουργείται το εμπόριο. Δηλαδή έχουμε μια κατάσταση win - win και για τις δύο χώρες. Η επιβολή των δασμών ωστόσο, διαστρεβλώνει τους όρους του εμπορίου και αυξάνει τις τιμές για τον ντόπιο καταναλωτή.
-Εάν όπως μου είπατε προηγουμένως πάμε το επόμενο διάστημα σε μια εξομάλυνση της κατάστασης, τι ήταν τελικά αυτό που ήθελε να πετύχει ο Ντόναλντ Τραμπ με την ανακοίνωση οριζόντιων δασμών τους οποίους θα προσπαθήσει να μαζέψει στο άμεσο μέλλον;
Σίγουρα δεν περίμενε τόσο μεγάλη αντίδραση στην αύξηση του χρέους, μέσω των ομολόγων. Δεν περίμενε δηλαδή τόσο μαζικές πωλήσεις στα ομόλογα. Γιατί και τα ομόλογα και οι μετοχές προεξοφλούν το μέλλον είτε των εταιρειών, είτε και των κρατών. Επιπλέον να μην ξεχνάμε ότι πάρα πολλοί δισεκατομμυριούχοι που στήριξαν τον Τραμπ, στηρίζονται κατά κύριο λόγο στις εξαγωγές. Έχουν δηλαδή δίκτυα ή εργοστάσια σε όλο τον κόσμο, κάτι που σημαίνει ότι όλο αυτό θα επέφερε μείωση της περιουσίας τους.
Αυτό που επί της ουσίας προσπαθεί να κάνει ο Τραμπ είναι να φέρει τις χώρες σε διαπραγματεύσεις και από θέση ισχύος πλέον να βάλει τους δικούς του όρους. Δηλαδή αρχικά μπορεί να μιλάει για δασμούς της τάξεως του 25%, 30%, 40% και στο τέλος να το κατεβάσει στο 10% ή στο 5% κι έτσι θα είναι όλοι ευχαριστημένοι.
Δηλαδή το ποσοστό επιβολής δασμού προς την ΕΕ πριν από μια εβδομάδα ήταν 20%. Εάν μετά τις 90 ημέρες το κατεβάσει στο 5%, θα είναι όλοι ευχαριστημένοι. Και ο Τραμπ θα πετύχει αυτό που ήθελε και οι ηγέτες θα γυρίσουν στους πολίτες τους και θα πουν ότι πέτυχαν τη μείωση των δασμών.
-Έναν τέτοιο ηγέτη όμως, μπορεί να τον έχει κανείς εμπιστοσύνη; Ότι δηλαδή δεν μπορεί να σου τινάξει τα πάντα στον αέρα μέσα σε μια εβδομάδα;
Ναι, βέβαια αυτό είναι και θέμα μακροοικονομικών. Τον αντίκτυπο δηλαδή αυτής της κίνηση που έχει κάνει θα τον αποτιμήσουμε σε λίγους μήνες. Πάντα ήταν απρόβλεπτος ο Ντόναλντ Τραμπ. Το είχε κάνει και στην πρώτη του θητεία, το ίδιο θα κάνει και τώρα. Προσπαθεί δηλαδή να δημιουργήσει έναν θόρυβο για να έρθει μετά ίδιος να τον κατευνάσει. Αυτή είναι η πολιτική που κάνει με τους δικούς του όρους.
Συνήθως πρώτα συζητάμε, διαπραγματευόμαστε και μετά ανακοινώνουμε. Τώρα όμως τι έγινε; Βγήκαν οι ανακοινώσεις και στη συνέχεια προχωρήσουμε στις διαπραγματεύσεις με τη διαφορά όμως, ότι τούτη τη φορά η θέση ισχύος θα ανήκει στον πρόεδρο των ΗΠΑ.
*O Δρ. Νικόλαος Καρτάλης είναι καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
