Τα κείμενα αυτά, αποτέλεσμα διαδοχικών συναντήσεων μεταξύ Αμερικανών, Ευρωπαίων και Ουκρανών αξιωματούχων στο Παρίσι (17 Απριλίου) και στο Λονδίνο (23 Απριλίου), ρίχνουν φως στις έντονες διεργασίες παρασκηνιακής διπλωματίας, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, επιδιώκει γρήγορη λήξη της σύρραξης.
Σύμφωνα με τα έγγραφα, οι βασικοί άξονες διαφωνίας αφορούν:
- τη σειρά επίλυσης των ζητημάτων εδαφικής κυριαρχίας,
- την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας,
- τις μελλοντικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία,
- και το μέγεθος του ουκρανικού στρατού.
Παρότι κάποιες διαφωνίες είχαν διαρρεύσει στο παρελθόν, αυτή είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνονται με σαφήνεια και πληρότητα μέσα από επίσημα έγγραφα.
Το πλαίσιο των συνομιλιών
Το πρώτο κείμενο, που φέρει την υπογραφή του απεσταλμένου του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, περιγράφει το αμερικανικό πλαίσιο προτάσεων το οποίο παρουσιάστηκε αρχικά στους Ευρωπαίους στο Παρίσι και στη συνέχεια διαβιβάστηκε στους Ουκρανούς. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, χαρακτήρισε το κείμενο ως «ευρύ πλαίσιο» για τον εντοπισμό σημείων σύγκλισης και απόκλισης.
Το δεύτερο έγγραφο προέκυψε έπειτα από τις συνομιλίες μεταξύ Ουκρανών και Ευρωπαίων στο Λονδίνο και παραδόθηκε στις ΗΠΑ ως απάντηση. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε την Πέμπτη ότι πιστεύει πως το σχετικό έγγραφο βρίσκεται ήδη στο γραφείο του Ντόναλντ Τραμπ.
Η εν λόγω διπλωματική πρωτοβουλία αποτελεί την πιο συντονισμένη προσπάθεια για παύση των εχθροπραξιών από την αρχή της ρωσικής εισβολής, τον Φεβρουάριο του 2022. Σήμερα, οι ρωσικές δυνάμεις ελέγχουν σχεδόν το 20% του ουκρανικού εδάφους.
Εδαφικά ζητήματα και κυρώσεις
Στο θέμα της εδαφικής κυριαρχίας, οι προτάσεις του Γουίτκοφ ζητούν από τις ΗΠΑ να αναγνωρίσουν de jure τον ρωσικό έλεγχο στην Κριμαία, την οποία η Μόσχα προσάρτησε το 2014, και de facto την κυριαρχία της Ρωσίας σε περιοχές της νότιας και ανατολικής Ουκρανίας που κατέχει σήμερα.
Αντίθετα, το ευρωπαϊκό και το ουκρανικό έγγραφο αποφεύγουν οποιαδήποτε αναφορά σε αναγνώριση ρωσικού ελέγχου και προτείνουν η εδαφική συζήτηση να γίνει μόνο αφού επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός.
Ασφάλεια και ΝΑΤΟ
Σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας, το αμερικανικό έγγραφο προβλέπει «εγγύηση ασφαλείας από εμάς», δηλαδή τις ΗΠΑ, με τη συμμετοχή και ευρωπαϊκών χωρών. Δεν δίνονται περαιτέρω λεπτομέρειες, ενώ ξεκαθαρίζεται πως η Ουκρανία δεν θα επιδιώξει ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Αντιθέτως, το ευρωπαϊκό και ουκρανικό έγγραφο είναι σαφέστερο, προτείνοντας πλήρη ελευθερία στην ανάπτυξη ουκρανικών δυνάμεων και χωρίς περιορισμούς στη στρατιωτική παρουσία συμμαχικών κρατών στο ουκρανικό έδαφος - διάταξη που ενδέχεται να προκαλέσει αντίδραση από τη Μόσχα.
Προτείνεται επίσης «συμφωνία τύπου άρθρου 5» με συμμετοχή των ΗΠΑ, παραπέμποντας ρητά στη ρήτρα συλλογικής άμυνας του ΝΑΤΟ.
Οικονομικές κυρώσεις και αποζημιώσεις
Στο οικονομικό σκέλος, οι αμερικανικές προτάσεις ζητούν πλήρη άρση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από το 2014 ως μέρος μιας συνολικής ειρηνευτικής συμφωνίας.
Αντιθέτως, οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι ζητούν σταδιακή χαλάρωση των κυρώσεων μόνο αφού επιτευχθεί βιώσιμη ειρήνη, με δυνατότητα επαναφοράς τους σε περίπτωση παραβίασης της συμφωνίας από τη Ρωσία.
Παράλληλα, προτείνουν αποζημίωση της Ουκρανίας για τις πολεμικές καταστροφές, μέσα από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει στο εξωτερικό.
Οι αμερικανικές προτάσεις περιορίζονται στη γενική αναφορά περί αποζημίωσης, χωρίς αναφορά στην προέλευση των πόρων.
Αναλυτικά η πρόταση των ΗΠΑ
- Μόνιμη κατάπαυση του πυρός
- Και οι δύο πλευρές να συμμετέχουν αμέσως σε διαπραγματεύσεις για την εφαρμογή της συμφωνίας
- Παροχή στην Ουκρανία ισχυρών εγγυήσεων ασφάλειας
- Οι εγγυήτριες χώρες θα είναι μια ad hoc ομάδα ευρωπαϊκών κρατών και πρόθυμων μη ευρωπαϊκών κρατών
- Η Ουκρανία δεν θα επιδιώξει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ
- Η Ουκρανία μπορεί να επιδιώξει την ένταξή της στην ΕΕ
- Οι ΗΠΑ παρέχουν de jure αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου της Κριμαίας
- Οι ΗΠΑ παρέχουν de facto αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου του Λουχάνσκ
- Οι ΗΠΑ παρέχουν de facto αναγνώριση των ρωσικών ελεγχόμενων τμημάτων της Ζαπορίζια, του Ντονέτσκ και της Χερσώνα
- Η Ουκρανία ανακτά εδάφη στην περιφέρεια Χάρκοβο
- Η Ουκρανία ανακτά τον έλεγχο του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια μέσω του ελέγχου και διαχείρισης του σταθμού από τις ΗΠΑ, με ηλεκτρική ενέργεια που διανέμεται και στις δύο πλευρές, καθώς και του φράγματος της Καχόβκα.
- Η Ουκρανία να απολαμβάνει την ανεμπόδιστη διέλευση στον ποταμό Ντίπρο και τον έλεγχο της χερσονήσου Κινμπουρν.
- Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ουκρανία θα εφαρμόσουν συμφωνία οικονομικής συνεργασίας/ορυκτών
- Η Ουκρανία θα ανακατασκευαστεί πλήρως και να αποζημιωθεί οικονομικά
- Οι κυρώσεις στη Ρωσία που προκύπτουν από αυτή τη σύγκρουση από το 2014 θα καταργηθούν
- Οικονομική συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στον ενεργειακό και άλλους βιομηχανικούς τομείς.
Οι κοινές προτάσεις Ουκρανών και Ευρωπαίων
- Δέσμευση για πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός στον ουρανό, στη στεριά και στη θάλασσα
- Και οι δύο πλευρές να ξεκινήσουν αμέσως διαπραγματεύσεις για την τεχνική εφαρμογή της συμφωνίας με τη συμμετοχή των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό γίνεται παράλληλα με την προετοιμασία της ατζέντας και των λεπτομερειών για μια πλήρη ειρηνευτική συμφωνία
- Παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και την υποστήριξη τρίτων χωρών.
- Η Ρωσία πρέπει να επιστρέψει άνευ όρων όλα τα απελαθέντα και παράνομα εκτοπισμένα παιδιά της Ουκρανίας
- Ανταλλαγή όλων των αιχμαλώτων πολέμου
- Η Ρωσία πρέπει να απελευθερώσει όλους τους αμάχους κρατούμενους
- Η Ουκρανία λαμβάνει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας, μεταξύ άλλων από τις ΗΠΑ (συμφωνία όπως το άρθρο 5), ενώ δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των Συμμάχων για την ένταξη στο ΝΑΤΟ
- Κανένας περιορισμός στις ουκρανικές αμυντικές δυνάμεις
- Οι εγγυήτριες χώρες θα είναι μια ad hoc ομάδα ευρωπαϊκών χωρών και πρόθυμων μη ευρωπαϊκών χωρών. Κανένας περιορισμός στην παρουσία, τα όπλα και τις επιχειρήσεις φιλικών ξένων δυνάμεων στο έδαφος της Ουκρανίας
- Η Ουκρανία θα επιδιώξει την ένταξη στην ΕΕ
- Τα εδαφικά ζητήματα θα συζητηθούν και θα επιλυθούν μετά από πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός
- Οι εδαφικές διαπραγματεύσεις ξεκινούν από τη βάση της γραμμής ελέγχου
- Η Ουκρανία ανακτά τον έλεγχο του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, καθώς και του φράγματος της Καχόβκα.
- Η Ουκρανία θα απολαμβάνει ανεμπόδιστα περάσματα στον ποταμό Ντίνπρο και τον έλεγχο της χερσονήσου Κινμπουρν.
- ΗΠΑ και Ουκρανία εφαρμόζουν συμφωνία οικονομικής συνεργασίας/ορυκτών
- Η Ουκρανία θα ανακατασκευαστεί πλήρως και θα αποζημιωθεί οικονομικά, μεταξύ άλλων μέσω ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που θα παραμείνουν δεσμευμένα έως ότου η Ρωσία αποζημιώσει την Ουκρανία για τις ζημίες που της προκάλεσε
- Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ στη Ρωσία από το 2014 ενδέχεται να χαλαρώσουν σταδιακά μετά την επίτευξη βιώσιμης ειρήνης και να επαναληφθούν σε περίπτωση παραβίασης της ειρηνευτικής συμφωνίας.
