Ο Έλληνας ΥΠΕΞ στάθηκε στη σημασία του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο οποίος διατηρεί ένα ήρεμο κλίμα μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς η Ελλάδα να παρεκκλίνει από τις αρχικές της θέσεις, ενώ σχετικά με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό τόνισε ότι «συνιστά αυτοτελώς ένα σημαντικό βήμα της Ελληνικής Πολιτείας διότι για πρώτη φορά καταγράφει τη σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο βασική ελληνική θέση για τις θαλάσσιες ζώνες μας».
Αναλυτικά η συνέντευξη του Έλληνα ΥΠΕΞ:
Γνωρίζουμε ότι στις 14 Μαΐου θα συναντηθείτε με τον Τούρκο ομόλογό σας, Χακάν Φιντάν, στην Αττάλεια, στο πλαίσιο της Υπουργικής Συνόδου του ΝΑΤΟ. Ποια θα είναι η ατζέντα της συνάντησής σας; Θα ορίσετε τελικά ημερομηνία για το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) και τη συνάντηση των δύο ηγετών; Ή υπάρχει μια άτυπη «συμφωνία» μεταξύ των δύο πλευρών περί διαρκούς αναβολής της συζήτησης για τα δύσκολα;
Δεν υφίσταται καμία συμφωνία για τυπική ή άτυπη αναστολή του διαλόγου με την Τουρκία. Ανεξαρτήτως του ότι δεν έχει ακόμη βρεθεί κοινός τόπος για να εκκινήσει η συζήτηση για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αποτελεί στρατηγική επιλογή μας η συνέχιση του διαλόγου, όπως καθορίστηκε στη Διακήρυξη των Αθηνών της 7ης Δεκεμβρίου 2023. Το επόμενο διάστημα θα υπάρξει συνάντηση που θα αφορά τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης στις 28 Απριλίου στη Θεσσαλονίκη και ελληνική επιχειρηματική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη στις 8-9 Μαΐου στο πλαίσιο της Θετικής Ατζέντας.
Ο δομημένος αυτός ελληνοτουρκικός διάλογος έχει παραγάγει απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα. Επανεκκίνησε η συζήτηση για το Κυπριακό υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, εξέλιπαν οι μαζικές παραβιάσεις εθνικού εναερίου χώρου του παρελθόντος, ελέγχθηκαν κυκλώματα διακινητών στο Αιγαίο, αυξήθηκε δυναμικά το διμερές εμπόριο, διευρύνθηκε η τουριστική κίνηση με την καθιέρωση της γρήγορης θεώρησης εισόδου σε Τούρκους πολίτες και τις οικογένειές τους, η οποία φέτος καταλαμβάνει επιπλέον δύο νησιά, την Πάτμο και τη Σαμοθράκη.
Επιστέγασμα του διαλόγου είναι το περιοδικό Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα σε χρόνο που θα το επιτρέψουν οι υποχρεώσεις του Πρωθυπουργού και του Τούρκου Προέδρου. Στο μεταξύ, με τον Τούρκο ομόλογό μου κρατάμε τους διαύλους επικοινωνίας ανοικτούς, συζητώντας περιοδικά για τα διμερή, περιφερειακά και διεθνή ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος, ώστε να διατηρείται ένα ήπιο κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών και να προλαμβάνονται εντάσεις.
Ας μην εθελοτυφλούμε. Το να διατηρείται ένα σχετικά ήρεμο κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας για σχεδόν δύο χρόνια, χωρίς να αφιστάμεθα από τις βασικές μας θέσεις, δεν είναι ούτε αυτονόητο ούτε δεδομένο. Και, πάντως, σε συνθήκες διεθνούς αβεβαιότητας και ασσυμετρίας είναι εξαιρετικά σημαντικό.
Στην ανακοίνωση των συναρμόδιων υπουργείων για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΟΧΣ) επισημαίνεται ότι «για τις μη οριοθετημένες περιοχές αποτυπώνεται η μέση γραμμή, που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας μέχρι τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη». Αυτή η αναφορά συνιστά ένα έμμεσο μήνυμα προς την Τουρκία, ότι μια συμφωνία μεταξύ των χωρών μας δύναται να οδηγήσει σε οριοθέτηση με διαφορετικό τρόπο;
Με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, η Ελλάδα θέτει, για πρώτη φορά, τους κανόνες για την οργάνωση και κατανομή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο χώρο και, παράλληλα, αποτυπώνει σε χάρτη τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Αν και ο χάρτης δεν συνιστά περαιτέρω οριοθέτηση των θαλασσίων αυτών ζωνών, που βάσει διεθνούς δικαίου αποτελεί αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ κρατών με παρακείμενες ή αντικείμενες ακτές, ακολουθεί τις αρχές του διεθνούς συμβατικού και εθιμικού δικαίου της θάλασσας και προβλέπει πλήρη επήρεια στα νησιά.
Οι θέσεις της Τουρκίας για τα ζητήματα αυτά είναι γνωστές και είχαν διατυπωθεί επανειλημμένα στο παρελθόν. Εμείς έχουμε εμπιστοσύνη στη νομική θέση που διατυπώνουμε, άλλωστε δεσμευόμαστε από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας που έχουμε υπογράψει και κυρώσει, και για τον λόγο αυτό είναι πάγια εθνική θέση η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τη συγκεκριμένη και μόνο διαφορά.
Αρκετές φωνές εντός κι εκτός συνόρων, λένε ότι τρόπον τινά "δώσαμε" το καλώδιο και "κερδίσαμε" τον ΘΧΣ. Ότι δηλαδή αναβάλλαμε τις έρευνες βυθού σε διεθνή ύδατα για την πόντιση του καλωδίου, για να μην χαλάσει το κλίμα με τους γείτονες. Υπήρξε σχετική συνεννόηση με τον ομόλογό σας;
Δυστυχώς, πάντοτε θα υπάρχουν οι φωνές που επενδύουν στον μηδενισμό. Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός συνιστά αυτοτελώς ένα σημαντικό βήμα της Ελληνικής Πολιτείας διότι για πρώτη φορά καταγράφει τη σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο βασική ελληνική θέση για τις θαλάσσιες ζώνες μας, ενσωματώνοντας τα δυνητικά όρια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ και καθορίζοντας τη σχέση ανθρωπογενούς δραστηριότητας και προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος. Ήταν γνωστό ότι η Ελλάδα όφειλε να αποστείλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την αρχή εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού.
Ο σχεδιασμός αυτός δεν συνδέεται με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου ούτε λειτουργικά ούτε χρονικά. Λειτουργικά, το οποιοδήποτε μεμονωμένο έργο δεν μπορεί να ισοζυγίζεται με ένα καθολικό σχεδιασμό, ο οποίος είναι μείζονος σημασίας και, επιπλέον, συνιστά υποχρέωση που πηγάζει από το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξάλλου, το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης δεν προϋποθέτει την ύπαρξη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, πολλώ μάλλον διότι η έρευνα και η πόντιση επιφανειακών καλωδίων σε ανοικτή θάλασσα προστατεύεται απολύτως από το διεθνές δίκαιο. Χρονικά, δεν υφίσταται καμία σύμπτωση.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είναι προϊόν πολύμηνης και σύνθετης τεχνικής εργασίας, που ανακοινώθηκε την ίδια ημέρα με την ολοκλήρωση της διοικητικής επεξεργασίας του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος ανακήρυξης ΑΟΖ στο Ιόνιο από το Συμβούλιο της Επικρατείας, δεδομένου ότι θα έπρεπε να περιλάβει τις δύο διακρατικές συμφωνίες καθορισμού ΑΟΖ και την επέκταση των χωρικών υδάτων έως το ακρωτήριο Ταίναρο. Από την άλλη πλευρά, το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης, ένα έργο κοινού ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαιτεί πολλαπλές συνέργειες με την ανάδοχο εταιρεία, τα συναρμόδια υπουργεία και φορείς και θα συνεχιστεί στον κατάλληλο χρόνο, προσβλέποντας στην ακώλυτη πρόοδο του έργου. Σε όσους συστηματικά αμφισβητούν, απαντάμε με πράξεις.
Παραπέμποντας στον εύγλωττο χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, πλέον μέρος του ενωσιακού κεκτημένου και απτή απόδειξη ουσιαστικής υποστήριξης των εθνικών δικαίων από την ελληνική κυβέρνηση. Χωρίς συνεννοήσεις, χωρίς εκπτώσεις.
Αν όχι, τότε γιατί ενώ επρόκειτο να βγει navtex κι ενώ είχατε δηλώσει ότι ξεκινούν πάλι οι έρευνες... φτάσαμε τελικά στο «εν ευθέτω χρόνω»;
Ουδέποτε αναφέρθηκα σε συγκεκριμένη ημερομηνία επανεκκίνησης εργασιών ή έκδοσης navtex για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, ούτε θα μπορούσε να είχε συμβεί αυτό διότι οι συγκεκριμένες ενέργειες δεν είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του Υπουργείου Εξωτερικών. Είναι από τις περιπτώσεις που μόνη η κυκλοφορία μιας πληροφορίας δημιουργεί είδηση. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει την τεχνική συνθετότητα ακόμη και για την έκδοση τμηματικών navtex για ένα έργο που περιλαμβάνει θαλάσσια έρευνα, σε πρώτη φάση, τουλάχιστον 6 μηνών.
Αισθάνομαι ότι με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που διαμορφώνεται σχετικά με το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης, χάνεται η μεγάλη εικόνα της Ελλάδας που ψηλώνει καθημερινά. Μιας Ελλάδας με δυναμική διπλωματία, ανθεκτική οικονομία, ενεργειακή αυτονομία και ισχυρή άμυνα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω για το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) Ελλάδας - Αιγύπτου. Γνωρίζουμε ότι θα γίνει στην Αθήνα. Μπορείτε να μας αποκαλύψετε πότε θα γίνει και τι προσδοκά η ελληνική πλευρά;
Με την Αίγυπτο συνυπάρχουμε σε ένα κοινό γεωστρατηγικό χώρο, μας ενώνει η Μεσόγειος Θάλασσα, ένα διαχρονικό σταυροδρόμι αλληλεπίδρασης λαών και πολιτισμών. Σε αυτή τη γεωπολιτικά εύθραυστη περιοχή, Ελλάδα και Αίγυπτος είναι πυλώνες σταθερότητας. Οι απόψεις μας συγκλίνουν σε θέματα που αφορούν την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, τις οικουμενικές προκλήσεις των καιρών και την περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας. Η σταθερότητα της Αιγύπτου είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα. Αθήνα και Κάιρο αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στην ελευθερία της ναυσιπλοΐας.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Αίγυπτος συνορεύει με δύο κράτη σε παρατεταμένη κρίση, τη Λιβύη και το Σουδάν. Ως εκ τούτου, ο ρόλος της είναι καθοριστικός για την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά, έχουμε συμφωνήσει για την καθιέρωση νόμιμης οδού μετανάστευσης για τη μετάκληση εργατικού δυναμικού από την Αίγυπτο, αναγκαία συνθήκη σε αυτή τη συγκυρία με την Ελλάδα να βρίσκεται σε διαρκή τροχιά μεγέθυνση της οικονομίας της. Με την Αίγυπτο, εξάλλου, προωθούμε το εμβληματικό έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου (GREGY Interconnector), το οποίο θα μεταφέρει καθαρή ηλεκτρική ενέργεια από την Αίγυπτο στην Ευρώπη, μέσω Ελλάδας, συμβάλλοντας στην ενεργειακή ασφάλεια της ηπείρου και καθιστώντας τη χώρας μας έτι περαιτέρω ενεργειακό κόμβο στην ευρύτερη περιοχή.
Η σύγκληση του 1ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, στις 7 Μαΐου 2025, στην Αθήνα, είναι ιστορικό ορόσημο της πολιτικής βούλησης των δύο κρατών να θεσμοθετήσουν Στρατηγική Εταιρική Σχέση, να διευρύνουν και να εμβαθύνουν τη διμερή τους συνεργασία, με έμφαση στους τομείς της οικονομίας, ενέργειας, μετανάστευσης, παιδείας και πολιτισμού. Είναι προπάντων μια συμφωνία-υπόδειγμα αρμονικής συνύπαρξης γειτονικών λαών και διπλωματικής σύμπλευσης, με τεράστια πρόσθετη αξία για τη χώρα μας.
