Στη διατηρητέα οικία Μπουτάρη στη Νάουσα, εκεί όπου λειτούργησε στις αρχές του 20ού αιώνα το πρώτο οινοποιείο του Ι. Μ. Μπουτάρη, προπάππου του αείμνηστου Γιάννη Σ. Μπουτάρη, οινοποιού και Δημάρχου Θεσσαλονίκης, θα βρουν στέγη βιβλία, συλλογές και σπάνιο αρχειακό και φωτογραφικό υλικό. Ανήκαν στον ίδιο τον Γιάννη Μπουτάρη, καθώς και σε άλλους οινοποιούς και πρόσωπα που άφησαν το στίγμα τους στην εξέλιξη του οινικού κλάδου.
Σε συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα, ο Μιχάλης Μπουτάρης, Γραμματέας του Ιδρύματος Μπουτάρη, Αντιπρόεδρος της Κυρ-Γιάννη ΑΕ, οινοποιός 5ης γενιάς, μιλάει για το όραμα και τους σκοπούς του σπάνιου εγχειρήματος, που φιλοδοξεί να χτίσει μία βιωματική κιβωτό διαφύλαξης και προβολής της ιστορίας του ελληνικού κρασιού.
Ο Μιχάλης Μπουτάρης
Συνέντευξη του Μιχάλη Μπουτάρη στη Χρύσα Νάνου
Γιατί μία ακόμη Βιβλιοθήκη; Αυτό είναι και ένα ερώτημα που θα συζητήσετε στην ημερίδα.
Γιατί δεν είναι μία παραδοσιακού τύπου βιβλιοθήκη, είναι μια κιβωτός γνώσης. Στην εποχή της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης, πρέπει να υπάρχει ένας μικρός φάρος που να οδηγεί κάποιον στην αλήθεια για ζωτικής σημασίας θέματα που τον αφορούν, όπως για παράδειγμα η κλιματική αλλαγή, θέματα νομοθεσίας, ποιότητας, πληροφορίες για το κρασί και το αμπέλι, που είναι το δικό μας μετερίζι, αλλά και ευρύτερα για θέματα που αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη στην επαρχία και ειδικά τη νεολαία. Θα είναι μία βιβλιοθήκη με τριπλή υπόσταση. Η φυσική παρουσία θα υπάρχει μέσα από τη συλλογή βιβλίων και τεκμηρίων από την ιστορία της οικογένειας Μπουτάρη, καθώς και από άλλες οικογένειες. Δεν θα είναι δανειστική βιβλιοθήκη, θα λειτουργεί ως αναγνωστήριο, ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να βρει τις εκδόσεις που τον ενδιαφέρουν για να τις μελετήσει. Παράλληλα υπάρχει το ψηφιακό κομμάτι, που ήδη λειτουργεί και που περιλαμβάνει βάσεις δεδομένων και ψηφιακά αρχεία του ελληνικού οίνου. Με αφορμή τη συλλογή των βιβλίων και των αρχείων του Γιάννη Μπουτάρη και τη βιβλιοθήκη της Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα, που ήταν η πρώτη Ελληνίδα οινολόγος, αλλά και άλλων προσωπικοτήτων και ιστορικών οινοποιών της Ελλάδας διασώζουμε, τεκμηριώνουμε, ψηφιοποιούμε τα αρχεία, ώστε να είναι προσβάσιμα και από μακριά από οποιονδήποτε αλλά και για να αποτελέσουν την πρώτη ύλη στη Βιβλιοθήκη Οίνου για ένα προϊόν βιωματικής διαδραστικής εμπειρίας μέσω της επαυξημένης πραγματικότητας. Ο επισκέπτης, είτε είναι οινόφιλος, είτε ερευνητής ή μαθητής, μπαίνοντας στη Βιβλιοθήκη θα ζει μία επιμελημένη περιήγηση στον χωροχρόνο του ελληνικού οίνου. Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορεί να επιλέξει τι θέλει να κάνει: Είτε να δει τεκμήρια ψηφιακά είτε να ακολουθήσει μία προκαθορισμένη διαδρομή. Θα υπάρχει και μία τρίτη λειτουργία, μικτή: ευρισκόμενος στον φυσικό χώρο, θα μπορείς να περιηγείσαι στα ψηφιακά αρχεία έχοντας διάδραση με τα αντικείμενα, τα τεκμήρια της συλλογής.
Πώς γεννήθηκε η αρχική ιδέα στο μυαλό του Γιάννη Μπουτάρη;
Ο πατέρας μας είχε αναπτύξει συνεργασία και στενή σχέση με τον Γιάννη Τροχόπουλο, που για χρόνια ήταν διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Βέροιας και ίδρυσε τη Future library, μη κερδοσκοπική οργάνωση που εμπλουτίζει και εξοπλίζει βιβλιοθήκες ανά την Ελλάδα. Έτσι προέκυψε η ιδέα να γίνει μία θεματική βιβλιοθήκη οίνου. Ανάλογες βιβλιοθήκες υπάρχουν στο Μπορντό, τη Βενετία, όχι όμως στην Ελλάδα. Θέλω να τονίσω ότι η πρωτοβουλία αυτή έγινε χάρη σε μία σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Είναι μείζονος σημασίας για τη χώρα και για εμάς το γεγονός ότι ένας ιδιώτης, μία εταιρία, λέει: Θέλω αυτά που έχω να τα ανοίξω στο κοινό, και έρχεται μία δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη και λέει: Θέλω να κάνω κι εγώ κάτι σε αυτήν την κατεύθυνση. Και έτσι πάμε μαζί με γνώμονα το κοινό καλό. Το μεγάλο στοίχημα είναι να αγκαλιάσει τη Βιβλιοθήκη μας η τοπική κοινωνία και να βρούμε επιπλέον πόρους για την ανάπτυξή της. Ήδη έχουμε πολύ θετική ανταπόκριση και από φορείς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και από ιδρύματα.
Γνωρίζαμε από παλιά ότι ο Γιάννης Μπουτάρης αγαπούσε τις συλλογές.
Δεν σας κρύβω ότι ένας από τους λόγους που ξεκινήσαμε αυτήν την ιστορία ήταν αυτός ο πλούτος βιβλίων, αρχείων, φωτογραφιών και άλλων συλλογών που μας άφησε. Δεν μας πήγαινε η καρδιά να τα στοιβάξουμε σε μία αποθήκη. Είναι ένας θαυμαστός κόσμος. Το «χάος αναμνήσεων» που έλεγε o ίδιος, τα κιτς αντικείμενα που μάζευε από τα ταξίδια του θα αξιοποιηθούν και αυτά και θα ενταχθούν στη συλλογή. Ανάμεσα στα ατελείωτα αρχεία που άφησε, έχουμε χειρόγραφες σημειώσεις από τρύγους του ’65 στη Βιβλιοθήκη και άλλα αντικείμενα που έχει νόημα να διασωθούν όχι με κάποια αυταρέσκεια αλλά γιατί μπορεί να είναι χρήσιμα.
Από την άποψη αυτή η Βιβλιοθήκη Οίνου συνδέει το παρελθόν με το μέλλον;
Για μένα και προσωπικά αυτό ήταν ένα στοίχημα, καθώς δεν ασχολούμουν με το παρελθόν κι όταν αντίκρισα αυτόν τον όγκο των αρχείων του θείου μου και του πατέρα μου, αλλά και της κυρίας Κουράκου, και του Τσάνταλη, και άλλων οινοποιών, είπα ότι πρέπει να φροντίσουμε το παρελθόν, να το τιμήσουμε, να το αναδείξουμε. Η πρώτη φιάλη κρασιού που έχουμε με ετικέτα θα υπάρχει κι αυτή στη Βιβλιοθήκη. Θα υπάρχουν και άλλες παλιές φιάλες μέσα στην έκθεση, όχι μόνο δικές μας αλλά και από τη Νάουσα και από άλλους τρύγους. Η μεγάλη διαφορά από άλλες χώρες είναι ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τον πλούτο αυτών των πραγμάτων, δεν έχουμε ξεχωρίσει αυτά που πρέπει να προβληθούν. Σκεφτείτε ότι οι οινοποιοί της Νάουσας επί Τουρκοκρατίας, τον 19ο αιώνα, έβαζαν όλοι στην ετικέτα του κρασιού ένα μικρό σύμβολο που ήταν το κεφάλι του Μεγαλέξανδρου με κάτι σαν λεοντή από ελέφαντα. Ήταν το έμβλημα του πρώτου γυμνασίου της Νάουσας, και τα έσοδα από τις ετικέτες πήγαιναν για να αγοράζουν βιβλία τα παιδιά. Στις φιλοδοξίες μας είναι να αναδείξουμε και τους αμφορείς της αρχαιότητας, να δείξουμε τις σφραγίδες τους που είναι καταχωνιασμένες σε μουσεία –ενδεχομένως σε εικονική παρουσίαση αν μας αφήσουν και οι αρχαιολόγοι– ώστε να γίνει μία πλήρης πρώτη συλλογή των σφραγίδων σε αμφορείς της αρχαιότητας. Να δείξουμε ότι υπάρχει μία αδιαίρετη ενότητα ανάμεσα στο τώρα και στο αρχαίο παρελθόν μας. Στο εξωτερικό το ελληνικό κρασί είναι φτωχός συγγενής, νεοεισερχόμενος, και είναι κρίμα αυτό, επειδή ποιοτικά είμαστε πλέον στην ίδια διάσταση. Το θέμα είναι πώς θα το τεκμηριώσουμε και από πλευράς αντίληψης.
Αποστολή της Βιβλιοθήκης είναι και η βιώσιμη ανάπτυξη και «θωράκιση» της αμπέλου και του οίνου απέναντι στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής. Πώς εντάσσεται αυτός ο στόχος;
Αποφασίσαμε να εντάξουμε το θέμα της κλιματικής αλλαγής όχι επειδή είναι της μόδας αλλά ως ένα φλέγον ζήτημα του ελληνικού κλάδου αμπέλου και οίνου σήμερα. Βλέπουμε το φαινόμενο αυτό τρομακτικά έντονο σε περιοχές όπως η Σαντορίνη αλλά και στην υπόλοιπη ελληνική επικράτεια. Η κατάσταση μου θυμίζει τον βάτραχο, που αρχίζει να βράζει στο νερό και δεν καταλαβαίνει ότι πρέπει να βγει, ενώ αν πηδήξει στο βραστό νερό ξαναπηδάει έξω και σώζεται. Είμαστε κάπως έτσι. Αυτό που σήμερα είναι μέλλον έχει ήδη γίνει ήδη παρελθόν. Είναι σημαντικό να τεκμηριώνουμε το τι συμβαίνει για να ενεργοποιηθούμε για την αντιμετώπισή του. Το «Παρατηρητήριο Κλιματικής Αλλαγής και Ανθεκτικότητας», ο δεύτερος άξονας δραστηριοποίησης της Βιβλιοθήκης Οίνου, θα προσφέρει λοιπόν μια –φυσική και ψηφιακή– πύλη τεκμηριωμένων δεδομένων, τόσο στην κοινότητα του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα της ελληνικής υπαίθρου όσο και σε όλους τους κοινωνικούς εταίρους (κρατικούς, ερευνητικούς, ακαδημαϊκούς, επιχειρηματικούς, ΜΚΟ, φορείς και οργανώσεις οίνου, πολίτες).
Πότε θα γίνουν τα εγκαίνια;
Τα προγραμματίζουμε για τον ερχόμενο Οκτώβριο. Το κτίριο του 1906, που στέγαζε το πρώτο Οινοποιείο Μπουτάρη, έχει αναστηλωθεί πλήρως από το 1994 και τώρα θα γίνουν μικρές εργασίες ανακαίνισης για να μετατραπεί η χρήση του: από μουσείο σε βιβλιοθήκη. Θα είναι ένας ζωντανός χώρος, ανοιχτός σε όλη την κοινωνία, και θα λειτουργεί σε ζώνες ανά την ημέρα για διαφορετικά κοινά: το πρωί για παιδιά, το μεσημέρι για επισκέπτες τουρισμού της Ημαθίας και της Κεντρικής Μακεδονίας, το απόγευμα για τους κατοίκους της Νάουσας που θέλουν έναν ήσυχο χώρο να μελετήσουν, το βράδυ για να φιλοξενεί εκδηλώσεις.
Δείτε το πρόγραμμα της ημερίδας εδώ
