ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΛΗ

Η δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου

Ακούστε το άρθρο 8'
23.03.2025 | 08:00
Το μεσημέρι της Πέμπτης, 20ης Μαρτίου 1947, έπεφτε νεκρός με τρείς σφαίρες στην πλάτη και μια χαριστική βολή, το αναπληρωματικό μέλος του Π.Γ. του ΚΚΕ, Γιάννης Ζέβγος. Τόπος του εγκλήματος η πόλη της Θεσσαλονίκης, στη διασταύρωση των οδών Αγίας Σοφίας και Τσιμισκή, λίγο πριν το ξενοδοχείο «Αστόρια» στο οποίο διέμενε ο Ζέβγος. Δράστης ο Χρήστος Βλάχος, δυναμικό στέλεχος του ΚΚΕ στις Σέρρες, που συνελήφθη στη Βασιλέως Ηρακλείου στην προσπάθειά του να διαφύγει. Το θύμα βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να καταθέσει σε μια επιτροπή του ΟΗΕ που εξέταζε τι συνέβαινε στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Η Επιτροπή στεγαζόταν στο νεοκλασσικό του ΕΒΕΘ, στην Τσιμισκή.

Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή, ξεκινώντας από το θύμα. Από νεαρή ηλικία στρατεύθηκε στις σοσιαλιστικές ιδέες, συμμετείχε στην μικρασιατική εκστρατεία όπου ανέπτυξε αντιπολεμική δράση -και ο καθένας αντιλαμβάνεται τι έκανε- και στη συνέχεια φοίτησε στην κομματική σχολή της K.U.T.V. στη Μόσχα, όπου παρέμεινε για πέντε χρόνια. Επί δικτατορίας Μεταξά φυλακίστηκε στην Κέρκυρα, στην Αίγινα και στην Ακροναυπλία. Τελικά, δραπέτευσε από το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν το 1943. Στην «Ελεύθερη Ελλάδα» ήταν μέλος της τριμελούς γραμματείας του ΚΚΕ, μαζί με τους Σιάντο και Ιωαννίδη. Ήταν ένα από τα πιο μορφωμένα στελέχη του Κόμματος καθώς ήταν δάσκαλος. Είχε μετριοπαθείς απόψεις για τα δεδομένα ενός τριτοδιεθνιστικού κόμματος, αν και ήταν ο συντάκτης του κεντρικού άρθρου του Ριζοσπάστη της 3ης Δεκεμβρίου 1944 με τίτλο: «Τον λόγο τώρα έχουν οι μπαρουτοκαπνισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ, που τους ζητούν να παραδώσουν τα τιμημένα και κερδισμένα σε μάχες όπλα τους», ένα άρθρο που εκλήφθηκε ως σύνθημα εξέγερσης. Στη συνέχεια, επί Ζαχαριάδη, φαίνεται πως έπεσε σε δυσμένεια και έτσι στο 7ο Συνέδριο εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος του Π.Γ. 

Ο Χρήστος Βλάχος ήταν σκληρός κομμουνιστής. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι βρέθηκε τον Απρίλιο του 1945 στο Μπούλκες. Εκεί δεν πήγαινε ο καθένας, αλλά μόνον τα στελέχη που είχαν εκτεθεί με τη δράση τους κατά την Κατοχή και κινδύνευαν με τα αντίποινα των συγγενών των θυμάτων τους. Η μετάβαση στο Μπούλκες γινόταν με ονομαστικούς καταλόγους. Ο Βλάχος είχε την τύχη, αλλά και την ατυχία, να είναι παντρεμένος με μια ευειδεστάτη κοπέλα την οποία ηράσθη ανώτατο κομματικό στέλεχος στο Μπούλκες. Και σε αυτές τις περιπτώσεις λειτουργεί η εξουσία του καθοδηγητή. Ο Βλάχος εξεμάνη, άρχισε να παραφέρεται και τελικά η συμπεριφορά του θεωρήθηκε αντικομματική. Έτσι τιμωρήθηκε με τη γνωστή ποινή, της «απελάσεως» στην Ελλάδα. Αυτή ήταν η τύχη των αντικομματικών στοιχείων του Μπούλκες. Αφού υφίσταντο δημόσιο προπηλακισμό από τους συντρόφους τους στον οικισμό, στη συνέχεια επιβιβάζονταν σε γιουγκοσλαβικά λεωφορεία που τους άφηναν στα ελληνικά σύνορα. Οι απόβλητοι, αν ήταν τυχεροί, θα έπεφταν σε περίπολα του Στρατού. Αν ήταν λιγότερο τυχεροί σε περίπολα της Χωροφυλακής και αν ήταν εντελώς άτυχοι θα έπεφταν στα χέρια των αντικομμουνιστικών αποσπασμάτων. Ο Βλάχος ήταν από τους τυχερούς. Έτσι, βρέθηκε στις εγκαταστάσεις του Γ΄Σ.Σ. στη Θεσσαλονίκη. 

Μέχρις εδώ οι αφηγήσεις όλων των πλευρών συμπίπτουν. Τα γεγονότα ερμηνεύονται διαφορετικά στη συνέχεια. Η κυβερνητική εκδοχή μιλούσε για έγκλημα ερωτικού πάθους και για επίλυση ενδοκομμουνιστικών διαφορών, καθώς ο δράστης είχε ισχυρισθεί πως το πρόσωπο του Ζέβγου συμβόλιζε την «εκπόρνευση της συζύγου του» -όπως χαρακτηριστικά είχε πει- και τα όσα ο ίδιος είχε υποστεί στο Μπούλκες. Μια εκδοχή με πολλά ερωτηματικά. Η άποψη του ΚΚΕ ήταν και παραμένει πως ο Βλάχος έγινε όργανο της κυβέρνησης που όπλισε το χέρι του. Μάλιστα θεώρησαν τότε ηθικό αυτουργό τον υπουργό Δημοσίας Τάξεως Ναπολέοντα Ζέρβα. 

Πιο πιθανή εκδοχή είναι κάποιος μηχανισμός του Γ΄Σ.Σ. να εκμεταλλεύτηκε την οργή του Βλάχου ώστε να δολοφονήσει το υψηλόβαθμο και ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ, εντάσσοντας τη δολοφονία στο πλαίσιο του Εμφυλίου πολέμου. Ο Βλάχος καταδικάστηκε σε…δύο χρόνια φυλάκιση και μετά την αποφυλάκισή του εξαφανίστηκε στη Λατινική Αμερική. 

Η δολοφονία του Ζέβγου επέσπευσε την έξοδο του Ζαχαριάδη από την Ελλάδα, που πραγματοποιήθηκε μετά από περίπου 15 μέρες, ενώ είχε και μια ακόμα έμμεση παρενέργεια. Ο Σιάντος ήρθε στη Θεσσαλονίκη στα τέλη Απριλίου 1947 για το μνημόσυνο του Ζέβγου με σχεδιασμό, αμέσως μετά, και αυτός να φυγαδευθεί  στη Γιουγκοσλαβία. Όμως συνέβη η επίθεση της Στενής Αυτοάμυνας στους αεροπόρους στις 30 Απριλίου, εγκλωβίστηκε στη Θεσσαλονίκη και στις 20 Μαϊου απεβίωσε, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, στην Αθήνα. 

Μεταγενέστερα, ο Μάρκος Βαφειάδης κατηγόρησε τον Νίκο Ζαχαριάδη και για τη δολοφονία του Ζέβγου και για τον θάνατο του Σιάντου, τον οποίον ως γνωστό θεωρούσε πράκτορα των Βρετανών.

Σάκης Μουμτζής