Γράφει ο Αριστοτέλης Γ. Λυμπερόπουλος
Η προβατοτροφία και η αιγοτροφία αποτελούν βασικούς πυλώνες της ελληνικής κτηνοτροφίας, με βαθιές ρίζες στην παράδοση και τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων.
Η Ελλάδα, με την ιδιαίτερη γεωμορφολογία και το εύκρατο κλίμα της, προσφέρει ευνοϊκές συνθήκες για την εκτροφή προβάτων και αιγών. Ωστόσο, ο κλάδος αντιμετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις, αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες για ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό.
Ιστορική αναδρομή της προβατοτροφίας και αιγοτροφίας στην Ελλάδα
Η εκτροφή προβάτων και αιγών έχει μακρά ιστορία στην Ελλάδα, με τις πρώτες αναφορές να εντοπίζονται ήδη από την αρχαιότητα. Οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το γάλα των προβάτων και αιγών για την παραγωγή τυριού, όπως η φέτα, ενώ το μαλλί και το κρέας αποτελούσαν βασικά προϊόντα της καθημερινής ζωής. Στη διάρκεια των αιώνων, η προβατοτροφία και η αιγοτροφία διατήρησαν τον σημαντικό τους ρόλο, εξελισσόμενες παράλληλα με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.
Οι προκλήσεις της ελληνικής προβατοτροφίας και αιγοτροφίας
1. Κόστος παραγωγής: Το αυξανόμενο κόστος των ζωοτροφών, της ενέργειας και των κτηνιατρικών υπηρεσιών επιβαρύνει οικονομικά τους κτηνοτρόφους, μειώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Επιπλέον, η αύξηση του κόστους καυσίμων επιβαρύνει τις μεταφορές και την προμήθεια πρώτων υλών, καθιστώντας τη λειτουργία των μονάδων λιγότερο βιώσιμη.
2. Ελλείψεις εργατικού δυναμικού: Η γήρανση του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές και η έλλειψη ενδιαφέροντος από τις νεότερες γενιές για την ενασχόληση με την προβατοτροφία-αιγοτροφία δημιουργούν ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό. Παράλληλα, η απουσία εκπαιδευμένων επαγγελματιών στον τομέα καθιστά δυσκολότερη την ανάπτυξη σύγχρονων και αποδοτικών πρακτικών.
3. Προβλήματα διάθεσης και τιμών: Η διακύμανση των τιμών στο κρέας και το γάλα, καθώς και η αδυναμία πολλών κτηνοτρόφων να διαπραγματευτούν καλύτερες τιμές, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες οικονομικής αστάθειας. Η ύπαρξη ενδιάμεσων στη διαδικασία διάθεσης των προϊόντων μειώνει τα έσοδα των παραγωγών, ενώ ο αθέμιτος ανταγωνισμός από εισαγόμενα προϊόντα δημιουργεί επιπλέον εμπόδια.
4. Περιβαλλοντικές προκλήσεις και κλιματική αλλαγή: Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη διαθεσιμότητα βοσκοτόπων. Η προβατοτροφικές και αιγοτροφικές επιχειρήσεις καλούνται να υιοθετήσουν πιο βιώσιμες πρακτικές για να μειώσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Οι έντονες ξηρασίες, οι πλημμύρες και η μείωση της βλάστησης λόγω υπερβόσκησης αποτελούν σοβαρές προκλήσεις που απαιτούν άμεσες λύσεις..
5. Έλλειψη εκπαίδευσης και τεχνογνωσίας: Οι κτηνοτρόφοι συχνά στερούνται πρόσβασης σε σύγχρονες πρακτικές και τεχνογνωσία, γεγονός που εμποδίζει την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών για αύξηση της παραγωγικότητας. Η εκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες, στη διαχείριση εκτροφών και στη βιώσιμη κτηνοτροφία είναι απαραίτητη για τη διατήρηση και την ενίσχυση του κλάδου.
Ευκαιρίες και προοπτικές ανάπτυξης
1. Εκσυγχρονισμός και καινοτομία: Η χρήση νέων τεχνολογιών, όπως η εφαρμογή συστημάτων έξυπνης κτηνοτροφίας (smartfarming), μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα και να μειώσει το κόστος. Οι σύγχρονες λύσεις που βασίζονται στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων προσφέρουν τη δυνατότητα πρόληψης ασθενειών και βελτιστοποίησης της διατροφής των ζώων.
2. Ενίσχυση της βιολογικής εκτροφής και χρήση εγχώριων φυλών: Η ζήτηση για ποιοτικά, παραδοσιακά και βιολογικά προϊόντα αυξάνεται, δίνοντας στους Έλληνες κτηνοτρόφους την ευκαιρία να διαφοροποιήσουν την παραγωγή τους και να αυξήσουν τα έσοδά τους. Η πιστοποίηση προϊόντων και η συμμετοχή σε αγορές βιολογικών προϊόντων μπορούν να προσφέρουν επιπλέον έσοδα και να βελτιώσουν τη φήμη της ελληνικής παραγωγής.
3. Ενίσχυση συνεργατικών σχημάτων: Η δημιουργία συνεταιρισμών και ομάδων παραγωγών έχει δείξει ότι εξασφαλίζει καλύτερη διαπραγμάτευση καλύτερων τιμών και προώθηση των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Οι συνεταιρισμοί παρέχουν τη δυνατότητα κοινών επενδύσεων σε εξοπλισμό και εγκαταστάσεις, μειώνοντας το κόστος παραγωγής και ενισχύοντας τη διαπραγματευτική ισχύ των παραγωγών.
4. Στήριξη μέσω κρατικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων: Η αξιοποίηση επιδοτήσεων και προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης μπορεί να συμβάλει στη βιωσιμότητα του κλάδου. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως είναι η εξυγίανση των μητρώων ώστε το διαθέσιμο ποσό των επιδοτήσεων να κατανέμεται στους πραγματικούς δικαιούχους. Η πρόσβαση σε χρηματοδότηση για επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, βιώσιμες πρακτικές και προγράμματα εκπαίδευσης είναι καθοριστική για την εξέλιξη της προβατοτροφίας-αιγοτροφίας.
5. Εκπαίδευση και Κατάρτιση Η δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων για τους κτηνοτρόφους μπορεί να βελτιώσει τις δεξιότητές τους και να τους βοηθήσει να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογίες και μεθόδους εκτροφής.
Το μέλλον της ελληνικής προβατοτροφίας και αιγοτροφίας εξαρτάται από την προσαρμοστικότητα των παραγωγών στις νέες συνθήκες, την υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών και τη στήριξη της πολιτείας. Με τις κατάλληλες παρεμβάσεις, ο κλάδος μπορεί να παραμείνει ένας δυναμικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας ενισχύοντας την αυτάρκεια της χώρας και συμβάλλοντας στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη.
*Ο κ. Αριστοτέλης Γ. Λυμπερόπουλος είναι Καθηγητής, Εργαστήριο Αναπαραγωγής & Γενετικής Βελτίωσης Παραγωγικών Ζώων, Τμήμα Γεωπονίας, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος.
