ΠΡΕΜΙΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΘΒΕ

Απόγνωση κι ελπίδα στα χαλάσματα του πολέμου

Σε πανελλήνια πρώτη παρουσίαση το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ανεβάζει το έργο «Όταν χαμήλωσε ο ουρανός» του Μιχαήλ Άνθη, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Κιουρτσίδη. Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα την Πέμπτη 27 Μαρτίου 2025, στις 21.00, στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών. Πρόκειται για ένα σύγχρονο, αντιπολεμικό έργο που επιχειρεί να συγκινήσει και να προβληματίσει το κοινό, καθώς εξερευνά τον ανθρώπινο ψυχισμό δοκιμάζοντας να μιλήσει για πανανθρώπινες αξίες.

Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στα ερείπια ενός βομβαρδισμένου σπιτιού στη Γάζα. Δύο άντρες –ένας Ισραηλινός λοχαγός και ένας Παλαιστίνιος δάσκαλος– εγκλωβίζονται κάτω από τα χαλάσματα. Ακίνητοι, καταπλακωμένοι από συντρίμμια, προσπαθούν μάταια να ελευθερωθούν. Καθώς οι δύο ήρωες επιδίδονται σε ανταλλαγή κατηγοριών για τις ευθύνες ενός ατέρμονου πολέμου, το οξυγόνο εξαντλείται και συνειδητοποιούν ότι το τέλος πλησιάζει, η ελπίδα σβήνει. Αυτό αναγκάζει τους δύο άντρες να αναμετρηθούν με τις επιλογές τους και τα πιστεύω που τους οδήγησαν εκεί. Η ανάγκη να επιβιώσουν τους φέρνει κοντά και μέσα από την απόγνωση αποκαλύπτονται πτυχές της ζωής τους που ουδέποτε ως τότε τόλμησαν να εξετάσουν.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κιουρτσίδης αναγνωρίζει την ιδιαίτερη σημασία του έργου του Μιχαήλ Άνθη, το οποίο χαρακτηρίζει «ένα από τα πλέον σύγχρονα αντιπολεμικά έργα της ελληνικής δραματουργίας». Όπως αναφέρει, «μέσα από πολύ λεπτά και ισορροπημένα δραματουργικά μονοπάτια, ο συγγραφέας κατορθώνει και απεκδύει τους ήρωες από στρατιωτικά, ιδεολογικά, κοινωνικά και θρησκευτικά περιβλήματα. Αναδεικνύεςι έτσι τον άνθρωπο μπροστά στον θάνατο». Ο σκηνοθέτης της παράστασης επισημαίνει ιδιαίτερα τη συναισθηματική ένταση του κειμένου, εστιάζοντας στον άνθρωπο που βρίσκεται αντιμέτωπος με τοn θάνατο και προσθέτει: «Ο λόγος γίνεται όπλο καταρρίπτοντας ή αφήνοντας έωλη την όποια αντιπαράθεση μπροστά στη συνειδητοποίηση της βίας και της φρίκης του πολέμου. Μέσα στον πυρήνα του έργου είναι διάχυτη και ξεκάθαρη η δίψα των ανθρώπων για αγάπη, ζωή και συνύπαρξη. Με τον εκμαυλισμό όμως της λογικής και της συνείδησης αλλοιώνεται και καταλήγει σε βία, ένταση και πόλεμο».

O συγγραφέας Μιχαήλ Άνθης

Ο ουρανός των άλλων

Ο βραβευμένος με τέσσερα Κρατικά Βραβεία συγγραφής θεατρικού έργου από το υπουργείο Πολιτισμού o συγγραφέας Μιχαήλ Άνθης, μιλώντας για το έργο, επισημαίνει: «Για όλους εμάς τους υπόλοιπους, ο ουρανός είναι το γαλάζιο, τα σύννεφα, ενώ για τους δύο ήρωες, ο ουρανός είναι κάποια μπάζα. Είναι εγκλωβισμένοι κάτω από τα χαλάσματα, ακίνητοι και ανήμποροι. Το έργο, σε αυτό το σκηνικό, εξετάζει την αντιπαράθεση των δύο αντρών, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με την πραγματικότητα του θανάτου και τη συνειδητοποίηση των λαθών τους».

Ο συγγραφέας αναγνωρίζει ότι το έργο θίγει ένα ευαίσθητο πολιτικό και κοινωνικό θέμα, διευκρινίζει όμως ότι πρόθεσή του ήταν να φωτίσει όχι τις πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές, αλλά την ανάγκη του ανθρώπου για ειρήνη και συνύπαρξη. «Καθένας από τους ήρωες εκθέτει τη δική του πλευρά. Ως συγγραφέας δεν παίρνω θέση στα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα. Το έργο ξεγυμνώνει ψυχές. Τι γίνεται όταν βρισκόμαστε στο κατώφλι του θανάτου; Πού πάνε οι ιδεολογίες, τα “ποιος φταίει, εγώ φταίω, εσύ φταίς”, καθώς οι δύο άντρες βρίσκονται αντιμέτωποι με το τέλος; Η επιβίωσή τους είναι πολύ δύσκολη, αλλά ακριβώς εκεί, μέσα στην απόγνωση, αρχίζουν να ζουν πραγματικά. Ανοίγουν την ψυχή τους, εκθέτουν τις αλήθειες τους και αναγνωρίζουν την ανάγκη για συνύπαρξη και ειρήνη, παρόλο που η ιστορία τους είναι γεμάτη από τραγωδίες και απώλειες. Από την άποψη αυτή το έργο είναι μία ελεγεία, ένας ύμνος στην ειρήνη, τη χαρά της ζωής και τον άνθρωπο».

Αναφερόμενος στις αντιφάσεις του πολέμου, ο κ. Άνθης παρατηρεί: «Ο πόλεμος δεν είναι μόνο χυδαίος και απάνθρωπος, είναι το πιο ανήθικο πράγμα στον κόσμο, γιατί στερεί από τον άνθρωπο τη δυνατότητα να ζήσει σύμφωνα με το βαθύτερο είναι του. Αυτό είναι θεϊκό κι εμείς το ευτελίζουμε συνεχώς. Στον πλανήτη μαίνονται πάνω από 200 πόλεμοι, μεγάλες συρράξεις, εμφύλιες ή διακρατικές αυτή τη στιγμή, ενώ επιπλέον υπάρχουν και πάνω από 300 μικρότερες συρράξεις για το νερό. Θα ανατρέξω στον Πολ Βαλερί που έγραψε ότι στους πολέμους αλληλοσκοτώνονται τους άνθρωποι που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, επειδή οι άνθρωποι που γνωρίζονται μεταξύ τους δεν κατάφεραν να συνεννοηθούν».

Ενώ το έργο πραγματεύεται την απόγνωση του πολέμου, ο Μιχαήλ Άνθης επισημαίνει ότι ενσωματώνει και χιούμορ. «Τουλάχιστον ο ένας από τους δύο ήρωες, ο Γιουσέφ, έχει χιούμορ και στο τέλος ο θεατής καταλαβαίνει γιατί λειτουργεί έτσι, με ψυχραιμία και κυνισμό, απέναντι στον θάνατο», επισημαίνει ο συγγραφέας του έργου.