Στο βιβλίο του με τίτλο «Ο Βυζαντινός Μέγας Αλέξανδρος» (Εναλλακτικές εκδόσεις) ο φιλόλογος και αρχαιολόγος Δημήτριος Κ. Κουγιουμτζόγλου ανιχνεύει την τεράστια επίδραση του θρύλου και της ηγετικής φυσιογνωμίας του Αλέξανδρου στο Βυζάντιο. Ο Μακεδόνας βασιλιάς αναδείχθηκε σε πρότυπο μίμησης για τους βυζαντινούς αυτοκράτορες: «πρότυπον βασιλέως».
«Υπάρχει μία μετά θάνατον πρόσληψη της μορφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είναι διαχρονική και δεν εντοπίζεται μόνο στον ελληνικό πολιτισμό αλλά και σε άλλους. Θεώρησα ότι είναι πιο παραγνωρισμένη η βυζαντινή περίοδος και γι’ αυτό επέλεξα να επικεντρωθώ σε αυτήν», εξηγεί ο συγγραφέας στα Μακεδονικά Νέα. «Ο Αλέξανδρος υπήρξε το παράδειγμα του βασιλιά, του κοσμοκατακτητή και έτσι αξιοποιείται ως πρότυπο πρώτα απ’ όλα από τους ελληνιστικούς μονάρχες, τους διαδόχους του, και στη συνέχεια τους Ρωμαίους αυτοκράτορες. Αυτό συντελεί στη διάσωση της μορφής του ως ιδανικού ηγεμόνα», τονίζει.
Φωτ: Μάχη Αλέξανδρου – Δαρείου, μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο, 14ος αιώνας
Με την αξιοποίηση πλήθους γραπτών πηγών και αρχαιολογικών ευρημάτων, ο συγγραφέας επιχειρεί μια συστηματική καταγραφή της πρόσληψης του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Βυζάντιο σε πεδία της ελληνικής γραμματείας όπως η λογοτεχνία, η ιστοριογραφία, η ρητορική, η στρατηγική, αλλά και στην τέχνη, την παράδοση και τη θεολογία.
Όπως επισημαίνει ο κ. Κουγιουμτζόγλου, «καταλυτικό ρόλο για τη θέση του Αλέξανδρου στο Βυζάντιο είχε η διάδοση της Διήγησης του Αλέξανδρου του ψευδο-Καλλισθένη, ενός από τα πλέον δημοφιλή κοσμικά αναγνώσματα των βυζαντινών, το μπεστ σέλερ της εποχής, που συνέχισε την παράδοση του αρχαίου κόσμου».
Ιδιαίτερο συμβολισμό φέρει κατά τους βυζαντινούς χρόνους η παράσταση της ανόδου του Αλέξανδρου στον ουρανό σε άρμα με γρύπες, η οποία ενσωματώνει χριστιανικά σύμβολα στην απόδοση της αρχαίας υπόστασης του Αλέξανδρου ως ηλιακού ήρωα=θεού. Από την άποψη αυτή, όπως εξηγεί ο συγγραφέας του βιβλίου, «έφτασε η παράσταση αυτή να μπει στο τέμπλο των εκκλησιών. Υπάρχει παράδειγμα από τη Μονή Δοχειαρίου, στο Άγιο Όρος. Ο Αλέξανδρος γίνεται πλέον το alter ego του βυζαντινού αυτοκράτορα, γίνεται ο βυζαντινός βασιλέας όπως θα έπρεπε να είναι. Επίσης η παράσταση αποκτά θεολογικές διαστάσεις, καθώς δείχνει συμβολικά το ταξίδι της ψυχής για να βρει θέση στη βασιλεία των ουρανών. Θεωρώ ότι είναι από τα πιο σημαντικά στοιχεία του παντρέματος του αρχαίου ελληνικού πνεύματος με το Βυζάντιο στο πλαίσιο της αρετής: οι τέσσερις πλατωνικές αρετές, ανδρεία, σωφροσύνη, φρόνηση, δικαιοσύνη, εκφράζονται στο Βυζάντιο μέσα από τη μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η παραπάνω παράσταση φοριόταν και σε μικρογραφίες , σε δαχτυλίδια, σε περίαπτα, σε μενταγιόν, σαν φυλαχτό».
Η έκδοση πλαισιώνεται από πλούσια εικονογράφηση με αναπαραστάσεις του Αλέξανδρου σε ψηφιδωτά, γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, υφαντά, καθώς και με σχέδια του ίδιου του συγγραφέα.
Φωτ:Επιδαπέδιο ψηφιδωτό με τη γέννηση του Αλέξανδρου, τέλη 4ου -αρχές 5ου αιώνα
Παρουσίαση του βιβλίου
Το βιβλίο του Δημήτρη Κουγιουμτζόγλου «Ο Βυζαντινός Μέγας Αλέξανδρος» που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις θα παρουσιαστεί την Πέμπτη 20 Μαρτίου 2025 στις 7.00 το βράδυ στην αίθουσα εκδηλώσεων Επισκοπείου Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης (Βογατσικού 7).
Θα μιλήσουν οι: Φλώρα Καραγιάννη, Δρ. Βυζαντινολόγος, Διευθύντρια Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, Γιώργος Καραμπελιάς, συγγραφέας, Νικόλαος Παζαράς, Δρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας Α.Π.Θ., αρχαιολόγος ΥΠΠΟ, καθώς και ο συγγραφέας του βιβλίου. Την εκδήλωση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Βασίλης Κοντογουλίδης.
Φωτ: Το εξώφυλλο του βιβλίου
