Εικαστικές εγκαταστάσεις, βίντεο και βιντεοπαιχνίδια, 3D εγκαταστάσεις, ψηφιακές εκτυπώσεις, φωτογραφίες, αλλά και μικτές τεχνικές με ακουαρέλες και ακρυλικά, κολάζ και κατασκευές συγκαταλέγονται στα έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που παρουσιάζονται στους χώρους της έκθεσης, συνθέτοντας έναν καίριο, καυστικό σχολιασμό πάνω στο φαινόμενο της φετιχοποίησης της τεχνολογίας. Πηγές επιθυμίας, λατρείας, ακόμη και ερωτικής διέγερσης, τα τεχνολογικά αντικείμενα έχουν γίνει τα σύγχρονα φετίχ.
Μηχανή και άνθρωπος
«Τα ζητήματα που θέτει η έκθεση είναι ιδιαίτερα επίκαιρα. Η σχέση της τεχνολογίας με τον άνθρωπο μας απασχολεί έντονα τα τελευταία χρόνια λόγω της διαρκώς αυξανόμενης παρουσίας της τεχνολογίας στην καθημερινότητά μας», τονίζει η Ιστορικός της τέχνης, επιμελήτρια MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών Ειρήνη Παπακωνσταντίνου, που είχε την επιμέλεια της έκθεσης.
Όπως εξηγεί, η ιδέα της εξάρτησης που έχουμε αναπτύξει με το τεχνολογικό αντικείμενο και το πως αυτό έχει μετατραπεί σε αντικείμενο επιθυμίας και φετιχοποίησης προέκυψε όταν ήρθε σε επαφή με το έργο της Faith Holland και ειδικότερα με το Wire Bath, το οποίο παρουσιάζεται στην έκθεση. «Μέσα σε μια μπανιέρα γεμάτη καλώδια η καλλιτέχνιδα περνάει στιγμές απόλυτης απόλαυσης, χαλάρωσης και ολοκλήρωσης. Το έργο αυτό με έκανε να σκεφτώ πιο συγκεκριμένα πώς η τεχνολογία έχει μετατραπεί σε πηγή συναισθηματικής ικανοποίησης και ηδονής, σε υποκατάστατο ολοκληρώσεων και εκτονώσεων», λέει η επιμελήτρια.
Faith Holland, Wire Bath, 2017, ψηφιακό, βίντεο HD
Ένα τραγούδι των 80s, το «Whip it» της αμερικάνικης new wave μπάντας Devo και μία νουβέλα, το «Gravity’s Rainbow» του Τhomas Pynchon διεκδικούν το μερίδιό τους στον τρόπο με τον οποίο χτίστηκε η έκθεση.
Αναφερόμενη στην επιλογή του «Whip It» ως μέρος της επιμελητικής προσέγγισης η κ. Παπακωνσταντίνου επισημαίνει: «Ο τίτλος και οι στίχοι του υπονοούν την πρακτική του φετιχισμού (βλ. μαστίγιο), ενώ η φράση whip it into shape (μαστίγωσε το δίνοντας του μορφή) ταίριαξε απόλυτα με το θέμα της τεχνολογίας ως μέσο διαμόρφωσης και καθοδήγησης, που ήθελα να αναπτύξω στην έκθεση. Οι Devo, που το όνομά τους προέρχεται από το De-Evolution, σατιρίζουν την ανθρωπότητα που δεν εξελίσσεται, αλλά οπισθοδρομεί, πειθήνια στις μηχανιστικές απαιτήσεις της τεχνολογίας. Μέσα από την έκθεση ήθελα να εξετάσουμε πως η τεχνολογία λειτουργεί ως μηχανισμός ελέγχου και καταστολής, ως υποκατάστατο επιθυμιών και εργαλείο εξάρτησης, αποχαύνωσης, αλλά και συναισθηματικής αυτορρύθμισης ή και απορρύθμισης. Στην πορεία, ανακάλυψα ότι οι Devo είχαν εμπνευστεί το τραγούδι από το Gravity’s Rainbow του Pynchon, που μιλάει για την αποθέωση της τεχνολογίας και πώς αυτή λειτουργεί ως εργαλείο σχεδόν σεξουαλικής εμμονής καθώς και ψευδο-θρησκευτικής λατρείας, αλλά και εξουσίας και πειθαρχίας, κάτι που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη σύνδεση της έκθεσης με το τραγούδι».
Carla Gannis, Selfi e Drawing 20, Leia, 2015, ψηφιακό σχέδιο
Κινητό αντί για γοβάκι
Στην εποχή μας, η έννοια του «τεχνοφετιχισμού» παραπέμπει στη μετατόπιση της φετιχοποίησης από τα άψυχα ή έμψυχα αντικείμενα (γοβάκια, μαστίγια, δέρμα, αστράγαλοι κτλ) στα τεχνολογικά μέσα (κινητά, οθόνες, εφαρμογές, διαδίκτυο κτλ), δημιουργώντας μια σχέση αποθέωσης τόσο ως εμπορεύματα όσο και ως υποκατάστατα συναισθηματικών αναγκών. «Στη σύγχρονη τεχνο-καπιταλιστική κοινωνία, η τεχνολογία και τα παράγωγά της έχουν μετατραπεί σε αντικείμενα επιθυμίας και ερωτικής συγκίνησης, τροφοδοτώντας μια ηδονιστική αντίληψη γύρω από αυτά», τονίζει η επιμελήτρια της έκθεσης. «Παράλληλα, μέσα από την έκθεση αποκαλύπτεται ο τρόπος με τον οποίο η ψηφιακή κουλτούρα παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας, της αυτοεικόνας, τις αναπαραστάσεις φύλου, επιβάλλοντας νέους αισθητικούς και κοινωνικούς κανόνες. Το νήμα που συνδέει τα έργα της έκθεσης είναι ακριβώς αυτή η εξερεύνηση των πολύπλοκων σχέσεων εξάρτησης που αναπτύσσονται μεταξύ ανθρώπου και τεχνολογίας και πως αντιμετωπίζουμε ο καθένας/καθεμία ξεχωριστά τη σχέση αυτή».
Οι αντιφάσεις που γεννά η ολοένα στενότερη σχέση εξάρτησης του ανθρώπου από την τεχνολογία καθρεφτίζονται στα έργα της έκθεσης. Η κ. Παπακωνσταντίνου παρατηρεί: «Μία από τις βασικές αντιφάσεις που γεννά αυτή η σχέση είναι η σύγχυση μεταξύ αληθινού και επίπλαστου, η σύγκλιση του ψηφιακού και του φυσικού ως αλληλένδετες συνιστώσες μιας ενιαίας πραγματικότητας. Αυτό που παρατηρούμε είναι πώς η συνεχώς μεταλλασσόμενη τεχνολογική διαθεσιμότητα προσφέρει διαμεσολαβημένες εμπειρίες, τυποποιημένες καθοδηγήσεις και προσχηματικές λύσεις για συναισθηματική ισορροπία. Επίσης οι σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ ανθρώπινου σώματος και τεχνολογικών αντικειμένων, που πλέον λειτουργούν ως προεκτάσεις του σώματος, έχουν δημιουργήσει μια νέα κατάσταση όπου η ίδια η έννοια της εμπειρίας επαναπροσδιορίζεται. Η τέχνη, λοιπόν, επιχειρεί να προσεγγίσει αυτές τις αντιφάσεις λειτουργώντας τόσο ως μέσο κριτικής όσο και ως εργαλείο αποδόμησης. Μέσα από τα έργα τους οι καλλιτέχνες και οι καλλιτέχνιδες διερευνούν τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ελευθερία και τον περιορισμό, την απόλαυση και την επιτήρηση, την επιθυμία και την κατανάλωση, την οικειότητα και την αποξένωση».
Μαρία Άντελμαν, Spacesaver I, 2016, ψηφιακή εκτύπωση
Έργα τους παρουσιάζουν οι καλλιτέχνες: Μαρία Άντελμαν, Άννα Βάσωφ, Βασίλης Βλασταράς, Μαρία Βοζαλή, Μαρία Γλύκα, Θωμάς Διάφας, Carla Gannis, Faith Holland, Kalos&Klio, Casey Kauffmann, Echo Can Luo, Rosa Menkman, Ζήσης Μπλιάτκας, Εύα Παπαμαργαρίτη, Moises Sanabria σε συνεργασία με τους Tom Galle και John Yuyi, Super G (Γιώργος Ουζούνης), Τεό Τριανταφυλλίδης, Emilio Vavarella
Στο παράλληλο πρόγραμμα της έκθεσης εντάσσεται και η συνεργασία με το Φεστιβάλ Pure Identities 2 – HERizons, μια διοργάνωση της ομάδας In contACT org στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών.
Η έκθεση «Τεχνοφετιχισμός: Whip it into shape» στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Προβλήτα Α΄, Λιμάνι) θα διαρκέσει από τις 21 Μαρτίου έως τις 31 Αυγούστου 2025.
