Αυτές τις μέρες, ο Ιάπωνας βυζαντινολόγος και καθηγητής Ιστορίας Τέχνης επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη, την πόλη που βρίσκεται σταθερά στο πεδίο της μελέτης του, για να δώσει διάλεξη και να εξερευνήσει τα μνημεία και τους βυζαντινούς ναούς προτού κάνει στη συνέχεια το πρώτο του ταξίδι στο Άγιο Όρος.
Στη συνέντευξή του στα Μακεδονικά Νέα, ο Hirofumi Sugawara αναφέρεται στην αγάπη του για την Ελλάδα και τον πολιτισμό, καθώς και για τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα, που συνδέονται με τη βυζαντινή εικονογραφία, με έμφαση στις εικόνες της Παναγίας Βρεφοκρατούσας.
Διαβάστε τη συνέντευξη του Hirofumi Sugawara στη Χρύσα Νάνου:
Κύριε Sugawara, πότε επισκεφτήκατε για πρώτη φορά στην Ελλάδα και ποιο ήταν το κίνητρο για αυτήν σας την επίσκεψη;
Ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα πριν από περίπου 30 χρόνια, όταν ήμουν προπτυχιακός φοιτητής και σπούδαζα αρχαία ελληνική ιστορία. Είχα πάντα ενδιαφέρον για την Ελλάδα, καθώς από παιδί ήθελα να γίνω φωτογράφος και να καταγράψω όμορφες εικόνες από αρχαίους ναούς, ανάκτορα και άλλα μνημεία. Η Ελλάδα ήταν για μένα μια χώρα με τεράστιο πολιτιστικό ενδιαφέρον κι όταν ήρθα την πρώτη φορά περίμενα να δω μπροστά μου μία αρχαία Ελλάδα. Ξαφνιάστηκα όταν είδα ότι η ζωή και ο τρόπος σκέψης σας έχουν επηρεαστεί τόσο πολύ από τον Χριστιανισμό. Στα σχολεία στην Ιαπωνία μαθαίνουμε πολλά για την κλασική αρχαιότητα, τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, τις αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Δεν συμβαίνει κάτι ανάλογο σχετικά με το Βυζάντιο. Στα βιβλία ιστορίας του Λυκείου, δεν θα βρεις πάνω από τέσσερις γραμμές για τον Κωνσταντίνο τον Μέγα, τον Ιουστινιανό, την Εικονομαχία και την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Η γνώση του Βυζαντίου είναι περιορισμένη, και γι' αυτό θεωρώ τον εαυτό μου εξαίρεση.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε ερευνητικά με τη βυζαντινή εικονογραφία;
Σε ένα από τα πρώτα μου ταξίδια στην Ελλάδα με πήγε ο φίλος μου Βίκτωρ σε μία εκκλησία στην Αθήνα, στην περιοχή της Ερμού, και εκεί είδα τον κόσμο να φιλάει τις εικόνες. Ενώ αυτή η συνήθεια δεν μου ήταν άγνωστη, είχα διαβάσει σχετικά, όταν είδα για πρώτη φορά να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μου σοκαρίστηκα. Με έκανε να αναρωτηθώ, γιατί γίνεται αυτό; Δεν απαγορεύεται στην Παλαιά Διαθήκη να φτιάχνουμε είδωλα; Αυτή ήταν η πρώτη μου ερώτηση, που με οδήγησε να ενδιαφερθώ για την ιστορία της εικονογραφίας με μεγαλύτερη εμβάθυνση και να ακολουθήσω σπουδές στην ιστορία της Τέχνης του Βυζαντίου. Η διδακτορική μου διατριβή αφορούσε την εικονογραφία της Παναγίας. Σπούδασα με υποστήριξη της ιαπωνικής κυβέρνησης, και το πρώτο μου ερευνητικό πεδίο ήταν η Καππαδοκία, όπου μελέτησα διάφορες εικόνες της Παναγίας. Μετά επισκέφτηκα τα Βαλκάνια και την Ελλάδα, όπου ταξίδεψα αρκετά σε πόλεις της Μακεδονίας, την Καστοριά, τη Βέροια και τη Θεσσαλονίκη, μελετώντας βυζαντινές εκκλησίες και την εικονογραφία τους.
Εντοπίζετε παράλληλους δρόμους μεταξύ του Βυζαντίου και της ιαπωνικής πολιτιστικής κληρονομιάς;
Ναι, υπάρχουν ορισμένες ομοιότητες, ιδίως στην ανάγκη για αναπαραστάσεις. Όπως λέει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, για να κατανοήσουμε τη θεία παρουσία, πρέπει να φανταστούμε την ανθρώπινη μορφή του Χριστού. Αυτό ισχύει και στην Ιαπωνία με τον Βουδισμό, όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αναπαραστάσεις για να προσεγγίσουν το θείο. Το Βυζάντιο είχε μεγάλη επιρροή στην τέχνη και τη θρησκεία πριν από την Ιταλική Αναγέννηση. Είχε αναπτύξει το πρότυπο της μητρικής στοργής μέσω της εικόνας της Παναγίας. Αυτός ο τύπος αναπαράστασης και εικαστικής έκφρασης ήταν πολύ σημαντικός και επηρέασε όχι μόνο τη Δύση, αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Το Βυζάντιο είχε έναν πολιτισμό τόσο ισχυρό και ευρύ, που το αποτύπωμά του είναι αισθητό μέχρι σήμερα.
Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας
από τη Θεσσαλονίκη και τους Έλληνες;
Την αγαπάω αυτήν την πόλη! Λόγω της γεωγραφίας της, με τη θάλασσα μπροστά και το βουνό πίσω στην πλάτη της, αλλά και λόγω του σύγχρονου χαρακτήρα της, η Θεσσαλονίκη μου θύμισε πόλεις όπως το Κόμπε και η Γιοκοχάμα στην Ιαπωνία. Στην πορεία ανακάλυψα ωστόσο τη σύνδεση της πόλης με τη μακραίωνη ιστορία της, το πώς διατηρεί την αρχαία της κληρονομιά και συνδέει το παρελθόν με το παρόν με έναν μοναδικό τρόπο. Στο πλαίσιο της έρευνάς μου επισκέφτηκα πολλούς βυζαντινούς ναούς και μελέτησα τις απεικονίσεις της Αγίας Άννας με την Παναγία, μωρό στην αγκαλιά της στον ναό του Προφήτη Ηλία και στον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό.
Αυτή τη φορά ήρθα για να δώσω διάλεξη στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Α.Π.Θ. με θέμα τις λαξευμένες σε βράχο βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας και τον τρόπο με τον οποίο μας βοηθά στην έρευνα η τεχνολογία εκτεταμένης πραγματικότητας XR. Αυτό είναι και ένα επιστημονικό πεδίο που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, το πώς δηλαδή οι σύγχρονες τεχνολογίες μπορούν να συνομιλήσουν με τα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αμέσως μετά θα ταξιδέψω για το Άγιο Όρος. Είναι η πρώτη φορά που θα βρεθώ εκεί και νιώθω ιδιαίτερη συγκίνηση. Όσο για τους Έλληνες; Νιώθω σαν να είμαι ένας από σας και μαθαίνω ελληνικά. Καπνίζω πολύ, απολαμβάνω το φαγητό με φίλους, γελάω και μιλάω δυνατά σε σημείο που οι στενοί μου φίλοι με φωνάζουν «Ο Ελληνάρας»!
