Η Perperúna, που ξεκίνησε τη διαδρομή της το 2019 στους ανοιχτούς χώρους του Βερολίνου, αποτελείται από γυναίκες διαφορετικής καταγωγής οι οποίες ενώνουν τις φωνές και τις πολιτισμικές τους ρίζες σε έναν ζωντανό καλλιτεχνικό διάλογο. Αντλώντας υλικό από τοπικές κοινότητες, σπάνιες ηχογραφήσεις και επιτόπια έρευνα —όπως στην πρόσφατη παραμονή τους στην Ήπειρο—, το σύνολο αναζητά και ανασυνθέτει φωνητικές παραδόσεις που κινδυνεύουν να χαθούν. Μέσα από σύγχρονες ερμηνείες, αυτοσχεδιασμό και παραστατικά μέσα, η Perperúna δημιουργεί έναν πολυφωνικό ήχο που σέβεται την παράδοση αλλά δεν φοβάται να τη φέρει στο σήμερα.
«Η Perperúna γεννήθηκε στα πάρκα του Βερολίνου το καλοκαίρι του 2019, μέσα από ανοιχτούς γυναικείους πολυφωνικούς κύκλους. Μέσα σε μια πόλη που τόσες μεταναστευτικές ταυτότητες ζουν τις ζωές τους, με διάθεση για τραγούδι και μοίρασμα, ανταλλάσσαμε μελωδίες από διαφορετικές παραδόσεις κοντινές ή μακρινές», εξηγούν τα μέλη του συνόλου σε συνέντευξή τους στα «Μακεδονικά Νέα», λίγο πριν από την εμφάνισή τους στη Θεσσαλονίκη. «Η κοινή θεματολογία των τραγουδιών και η επιθυμία για σύνδεση μέσω της φωνής μας ένωσαν. Μέχρι τον χειμώνα του 2020 διαμορφώθηκε ο σταθερός πυρήνας της Perperúna με τη Δήμητρα (Ελλάδα), τη Λορένα (Ισραήλ/Παλαιστίνη), τη Γιοχάννα (Γερμανία), την Σαράι (Ισπανία) και ένα χρόνο αργότερα το Αντζέλ (Ιταλία)».
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Με ποιους τρόπους πειραματίζεστε με την πολυφωνική παράδοση; Υπάρχει όριο ανάμεσα στον σεβασμό και τη δημιουργία;
Μελετάμε τις φωνητικές παραδόσεις με σεβασμό, αλλά και με προσωπική περιέργεια. Μας ενδιαφέρει η ανθρώπινη εμπειρία πίσω από το τραγούδι. Δε μας αρκεί η πιστή μίμηση· επιδιώκουμε να κάνουμε τον ήχο δικό μας, με ό,τι μέσα διαθέτουμε και μας εκφράζουν. Μέσα από δημιουργικούς αυτοσχεδιασμούς, η πολυφωνία γίνεται ζωντανός διάλογος, όχι μουσείο.
-Μιλήστε μας για την πρόσφατη καλλιτεχνική σας φιλοξενία στην Ήπειρο. Ποιες εμπειρίες, ήχους και ιστορίες μεταφέρετε;
Στην Ήπειρο συναντήσαμε τραγουδιστές και τραγουδίστριες που μας μίλησαν για το τραγούδι ως ανάγκη: παρηγοριά, μνήμη, συντροφιά. Μέσα από αφηγήσεις για φτώχεια, πόλεμο, ξενιτιά, γλέντι και πένθος, νιώσαμε πόσο βαθιά είναι ριζωμένη η φωνή στην καθημερινότητα. Ένα πολυφωνικό άκουσμα διαπεραστικό, με τις παραλλαγές του από χωριό σε χωριό, με φωνητικούς τρόπους δεμένους με τα άτομα που τους φέρουν, αλληλοεπιδρώντας ρευστά μέσα σε μια δεμένη πολυφωνική ομάδα που στήνεται στη στιγμή. Αυτή η εμπειρία μάς υπερέβη, μας συγκίνησε, μας μετέβαλε. Με τη γενναιόδωρη βοήθεια και διαμεσολάβηση του Συλλόγου Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού και της τόσο εμπλουτιστικής προσωπικής μας συνεργασίας με τον Θανάση Βιλτανιώτη, Πρόεδρο του Συλλόγου και εξαιρετικά τρυφερό και ανοιχτό άνθρωπο, από τους Κουκλιούς.
-Πώς προσεγγίζετε τις τοπικές κοινότητες όταν ερευνάτε τις παραδόσεις τους;
Με σεβασμό, χρόνο και γνήσιο ενδιαφέρον. Είναι η πρώτη φορά που το σύνολο μας έρχεται μαζί σε επιτόπια καταγραφή. Είναι μια εμπειρία πολύ νέα και πολύ εμπλουτιστική για μας σαν ομάδα. Με την Χρυσάνθη Γούλα και την Άλκηστη Καφετζή στην κινηματογράφηση και την Ελευθερία Παπαδάκη και την Δήμητρα Κάνδια (ελληνόφωνο μέλος και καλλιτεχνική υπεύθυνη του εγχειρήματος) στις συνεντεύξεις με τους ανθρώπους των χωριών του Πωγωνίου, η Perperúna δεν αναζητά απαντήσεις, αλλά δημιουργεί χώρο για αυθόρμητες αφηγήσεις γύρω από τις μνήμες των ανθρώπων και το βίωμα τους για τις φωνητικές παραδόσεις του τόπου. Η κουβέντα ξεκινά από τη φωνή, φέρνει μνήμες από τον τόπο στο πέρασμα του χρόνου, αναδύει τη σχέση με το τραγούδι. Η κουβέντα γίνεται τραγούδι, μέχρι να μας βρει το βράδυ για να καταλήξει σε κάποιο τραπέζι καφενείου με τις παρέες ενωμένες για περισσότερη κουβέντα και περισσότερο τραγούδι. Οι καταγραφές μας αυτές έχουν στόχο να εμπλουτίσουν τους τρόπους έκφρασής μας, να μας μετατοπίσουν συναισθηματικά υπερβαίνοντας τα όρια της γλώσσας, να γίνουν υλικό έμπνευσης για νέες φωνητικές συνθέσεις και αυτοσχεδιασμούς πάνω σε παλιούς τρόπους αλλά και αρχειακό υλικό για όποιο ενδιαφερόμενο άτομο θέλει να ακούσει, να τραγουδήσει και να συν-κινηθεί.
-Πώς συνομιλούν τα τραγούδια της διασποράς μεταξύ τους; Υπάρχει κοινός «ήχος εξορίας»;
Υπάρχει κάτι κοινό στον τρόπο που η φωνή μεταφέρει απώλεια, προσμονή, τρυφερότητα. Στα σεφαραδίτικα, τα βαλκανικά ή τα πολυφωνικά της Ηπείρου, αναγνωρίζουμε μια κοινή συναισθηματική ρίζα. Οι τρόποι αυτοί ξεπερνούν τις γλώσσες και αγγίζουν κάτι βαθύτερο.
-Πώς ανταποκρίνεται το κοινό όταν ακούει τραγούδια σε άγνωστες γλώσσες;
Καθώς η ομάδα μας είναι η ίδια πολυγλωσσική μεταδίδουμε το υλικό που προσεγγίζουμε με τρόπο που για μας έρχεται κοντά ξεπερνώντας την γλώσσα. Αυτό δεν είναι απαιτητικό καθώς τα παλιά τραγούδια και οι τόσο παλιοί τρόποι τραγουδίσματος, όπως αυτός της Ηπειρώτικης πολυφωνίας και του Βαλκανικού Χώρου, της μεσογειακής διασποράς, της Ανατολικής Ευρώπης, τραγούδια του δάσους, του ποταμού, της γιορτής και της τάβλας απαντούν, όπως φαίνεται από τις αντιδράσειςανθρώπων που μας ακούν, σε βαθιά εντυπωμένα βιώματα και συγκινούν πολύ βαθιά. Μας ρωτούν με περιέργεια μετά οι άνθρωποι για τις ιστορίες των τραγουδιών, προσπαθώντας να καταλάβουν αν αυτό που ένιωσαν χωρίς να καταλάβουν τα λόγια, ήταν πράγματι ένα θέμα που φαντάστηκαν ακούγοντας το τραγούδι. Τα τραγούδια αυτά και το ύφος των τρόπων της φωνής που τα μεταφέρουν, είναι για μας ένα μεγάλο πλεονέκτημα σύνδεσης συναισθηματικής (χωρίς λόγια) με το κοινό.
-Ποιο είναι το πιο συγκινητικό ή παράξενο περιστατικό που έχετε ζήσει σε συναυλία;
Μια γυναίκα στο Halle μας είπε πως ένα τραγούδι την «βρήκε στο στομάχι» και τη διαπέρασε χωρίς να καταλαβαίνει γιατί. Μια άλλη φορά, μας προσέγγισε ένας ακροατής που είχε φτιάξει ένα χάρτινο πουλί από φύλλο περιοδικού, κατά τη διάρκεια του λάιβ, και μας το χάρισε «για να ταξιδεύει μαζί μας» όπως μας είπε. Και θυμόμαστε έντονα ένα παιδί που ταξίδεψε νύχτα από την Ελβετία ως το Βερολίνο για να μας ακούσει, σε ένα πολύ βροχερό λάιβ σε ένα ανοιχτό θεατράκι. Εμφανίστηκε λοιπόν με το σακκίδιό του, στο μικρό ακροατήριο κάτω από τα υπόστεγα, και μετά μας προσέγγισε λέγοντάς μας «ήρθα για σάς».
