Από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, οι καλλιτέχνες αποτύπωσαν τη γυναικεία ομορφιά με ποικίλους τρόπους και ιδανικά που διαμορφώνονταν από την εκάστοτε κοινωνία.
Για τη διαχρονική αυτή εξέλιξη των προτύπων ομορφιάς και τον τρόπο με τον οποίο τα καταγράφει η Τέχνη θα μιλήσει η καθηγήτρια στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σταυρούλα Μαυρογένη σε ημερίδα που διοργανώνεται στη Θεσσαλονίκη ενόψει του εορτασμού της Ημέρας της Γυναίκας. Η ημερίδα έχει τίτλο «Η Καταπίεση της Ομορφιάς: Ταυτότητα, Στερεότυπα και Κοινωνικές Προεκτάσεις» και θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 5 Μαρτίου 2025 (17.30) στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης.
«Η τελειότητα της ατέλειας» είναι ο τίτλος της ομιλίας της κ. Μαυρογένη. Όπως εξηγεί η ίδια στα Μακεδονικά Νέα, «Η ομορφιά στην τέχνη είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και πολυδιάστατα ζητήματα που συζητούνται κατά τη διάρκεια των αιώνων. Αν και η έννοια της «ομορφιάς» φαίνεται αυτονόητη και εύκολη στην κατανόηση, στην πραγματικότητα έχει πολλές πτυχές που εξαρτώνται από την κοινωνική, πολιτιστική και ιστορική συγκυρία κάθε εποχής. Η γυναικεία μορφή μέσα στο χρόνο αναπλάθεται και μαζί της αλλάζουν τα πρότυπα του ωραίου. Ο θεατής αποκτά την εμπειρία της ομορφιάς μέσα από πνευματική διαδικασία που προϋποθέτει υπομονή και γνώση».
Η ομορφιά, σύμφωνα με την κ. Μαυρογένη, μπορεί να θεωρηθεί τόσο υποκειμενική όσο και αντικειμενική. «Από τη μια πλευρά, η υποκειμενικότητα της ομορφιάς υπογραμμίζεται από το γεγονός ότι ο καθένας έχει διαφορετικά γούστα και αντιλήψεις για το τι θεωρεί όμορφο. Ο τρόπος που ερμηνεύει κανείς ένα έργο τέχνης επηρεάζεται από τις προσωπικές του εμπειρίες, την κουλτούρα και την κοινωνική του θέση. Από την άλλη, υπάρχουν αντικειμενικές αξίες που σχετίζονται με την τέχνη, όπως η τεχνική αρτιότητα, η ισορροπία, η σύνθεση και η αναλογία, που προσφέρουν μια πιο "σταθερή" προσέγγιση για την εκτίμηση του έργου τέχνης», τονίζει.
«Αφροδίτες» και Καρυάτιδες
Καθώς περνούσαν οι αιώνες, οι αντιλήψεις για την ομορφιά εξελίχθηκαν, επηρεαζόμενες από τις κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες κάθε εποχής. Οι γυναίκες στις προϊστορικές απεικονίσεις, όπως οι «Αφροδίτες» της Παλαιολιθικής εποχής, χαρακτηρίζονται από υπερβολικές καμπύλες, υπογραμμίζοντας την έννοια της γονιμότητας ως πρότυπο ομορφιάς με έμφαση στο γυμνό σώμα. Στο πλαίσιο της τέχνης της κλασικής αρχαιότητας το ωραίο μορφοποιήθηκε μέσα από τις αρχές της συμμετρίας, του μέτρου, της ισορροπίας και της αρμονίας των μερών σε σχέση με το σύνολο με εξαιρετικό παράδειγμα τις Καρυάτιδες.
Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνει η κ. Μαυρογένη στην τέχνη του Βυζαντίου, με έμφαση στην περίοδο της Παλαιολόγειας Αναγέννησης (14ος - 15ος αιώνας), κατά την οποία η γυναικεία μορφή αποτυπώθηκε με τρόπο λιτό και αυστηρό, κυρίως για θρησκευτικούς λόγους. Στα έργα της εποχής, όπως η εικονογραφία της Παναγίας και των Αγίων, η έμφαση ήταν στην ανάδειξη της πνευματικότητας.
Η Ιταλική Αναγέννηση (15ος -16ος) αιώνας ανέδειξε τη γυναίκα ως σύμβολο της ομορφιάς και της ιδανικής φύσης, με καλλιτέχνες όπως ο Μποτιτσέλι, ο Ραφαήλ και ο Ρούμπενς να αποτυπώνουν τη γυναικεία μορφή με ιδιαίτερη έμφαση στην αισθητική και την εκλεπτυσμένη αρμονία. Με την εξέλιξη της κοινωνίας τα εικαστικά ρεύματα αναδεικνύουν άλλες αξίες. Στον ρομαντισμό, για παράδειγμα, η φύση και τα συναισθήματα, έγιναν κεντρικά στοιχεία της αισθητικής.
Ακόμη η κ. Μαυρογένη θα μιλήσει για ένα κεφάλαιο ελάχιστα γνωστό στο ευρύ κοινό, την τέχνη των Βαλκανίων, ιδιαίτερα τον 19ο αιώνα, με τη γυναίκα να εμφανίζεται ως σύμβολο της παράδοσης και της εθνικής ταυτότητας. Για παράδειγμα, στα έργα του Constantin Rosenthal από τη Ρουμανία και του Oton Iveković από την Κροατία, η γυναίκα απεικονίζεται με έντονα στοιχεία της λαϊκής κουλτούρας και της παραδοσιακής ενδυμασίας ως φορέας της εθνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα γυναικεία πρότυπα όπως τα απεικόνισαν οι καλλιτέχνες της Ρωσικής Πρωτοπορίας στις αρχές του 20ού αιώνα και εκπρόσωποι του σοσιαλιστικού ρεαλισμού τις επόμενες δεκαετίες έχουν επίσης ενδιαφέρον.
Στη σύγχρονη εποχή, τα πρότυπα ομορφιάς έχουν γίνει ακόμη πιο ποικιλόμορφα και ρευστά, επηρεαζόμενα από τα κοινωνικά και πολιτιστικά ρεύματα, όπως ο φεμινισμός και οι αλλαγές στις αντιλήψεις περί φύλου και ταυτότητας. Η τέχνη του 20ού και 21ου αιώνα αποτυπώνει μια γκάμα διαφορετικών σωματικών τύπων και χαρακτηριστικών, απομακρυνόμενη από τα παραδοσιακά πρότυπα. Σύγχρονοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν την εικόνα της γυναίκας για να εξερευνήσουν την προσωπική ταυτότητα, την ελευθερία και την αποδοχή της διαφορετικότητας, αναδεικνύοντας έτσι νέα πρότυπα ομορφιάς που αντανακλούν την πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας.
«Από την τελειότητα και την αρμονία περνούμε στην ασυμμετρία, αντικατοπτρίζοντας την αλλαγή των κοινωνικών αντιλήψεων τόσο για την τέχνη όσο και για τον κόσμο», σημειώνει η κ. Μαυρογένη. «Τώρα πια μιλούμε για μια εσωτερική αναζήτηση που προκαλεί συναισθήματα, ερωτήματα και έννοιες. Είναι μια προσωπική εμπειρία που κάθε θεατής διαμορφώνει με βάση τη δική του αντίληψη, ενώ ταυτόχρονα, παραμένει ανοιχτή σε κοινωνικές και πολιτικές επιρροές που την αναδιαμορφώνουν με την πάροδο του χρόνου».
Η καταπίεση της ομορφιάς
Η ημερίδα με τίτλο «Η Καταπίεση της Ομορφιάς: Ταυτότητα, Στερεότυπα και Κοινωνικές Προεκτάσεις», διοργανώνεται από την Εταιρεία Διαβαλκανικής Συνεργασίας Γυναικών σε συνεργασία με το Κέντρο UNESCO για τις Γυναίκες και την Ειρήνη στα Βαλκάνια.
Θα συμμετάσχουν οι ομιλητές: Νόνη Δούνια, πρώην Βουλευτής Α’ Πειραιώς και Νήσων, Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, Πλαστικός Χειρουργός και Πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου, Σταυρούλα Μαυρογένη, καθηγήτρια στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Σοφία Σταγκίκα, κοσμετολόγος. Τη συζήτηση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Εύη Καλλίνη.
Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 5 Μαρτίου 2025 και ώρα 17:30 στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου.
