Στη χώρα μας υπάρχουν 150 ελληνικές spin-offs, εκ των οποίων το 35% εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και μόλις το 31% στην Αθήνα. Η Βόρεια Ελλάδα κατέχει μάλιστα το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής spin-offs στο Elevate Greece το οποίο έχει στο μητρώο του 804 ενεργές νεοφυείς επιχειρήσεις, όπως γνωστοποιήθηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας (ΑΖΚ) με θέμα «Οικοσύστημα Καινοτομίας και Spin-Offs στη Θεσσαλονίκη: Από την Έρευνα στην Κοινωνία». Συγκεκριμένα, έχουν δημιουργηθεί 19 spin-offs μέσω του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), 23 μέσω του Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), 5 μέσω του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ), ενώ κοντά στη δημιουργία τεχνοβλαστών βρίσκεται το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), ιδρυτή του εργαστηρίου ELTRUN και εταίρο του Corallia Ventures, Γεώργιο Δουκίδη, το 30% των ελληνικών spin-offs αφορά την υγεία, το 14% την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) και τα big data, το 12% την ενέργεια και το 7% την αγροτεχνολογία. Το 35% αυτών που εμπλέκονται είναι γυναίκες, ενώ κατά μέσο μια ομάδα spin-off αποτελείται από έξι άτομα. Παρουσιάζοντας τον όγκο των επενδύσεων σε spin-offs, δήλωσε ότι από τα funds του Eυρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF) έγιναν οκτώ επενδύσεις των κλασικών venture capital funds σε spin-offs και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΑΤΕ) ξεκίνησε ειδικό πρόγραμμα 60 εκατ. ευρώ, δημόσια χρήματα δικά της δηλαδή, τα οποία μαζί με την ιδιωτική συμμετοχή φτάνουν τα 80 εκατ. ευρώ.
Πρόκειται για ποσά που θα επενδυθούν σε τεχνοβλαστούς, έχουν ιδρυθεί ήδη τρία funds και έχει γίνει κατανομή 45 εκατ. ευρώ, ενώ αναμένονται επιπλέον περίπου 25-30 εκατ. ευρώ. «Σύντομα θα ανακοινωθεί και το "Patent fund" της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ), δηλαδή άλλα 40 εκατ. ευρώ, και συνολικά μιλάμε για 120 εκατ. ευρώ, που θα ‘’πρέπει’’ να επενδυθούν στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια στα ελληνικά spin-offs», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Δουκίδης.
Αναφερόμενος στη συνέχεια στις κορυφαίες επιδόσεις της Θεσσαλονίκης σε ότι αφορά τη δημιουργία spin-offs, τόνισε ότι η επιχειρηματική κοινότητα της πόλης σε επίπεδο ανοιχτής καινοτομίας είναι ρηχή. «Όπου πηγαίνω, βλέπω συγκεκριμένες και λίγες μόνο βιομηχανίες, αντιθέτως θέλουμε πολύ περισσότερες για τον αριθμό των spin-offs που διαθέτει η πόλη. Ακόμη και μια εταιρεία με τζίρο στα 5 εκατ. ευρώ μπορεί να συνεργαστεί με τεχνοβλαστούς. Χρειάζεται, επομένως, η σύνδεση με τις εταιρείες πριν εμφανιστούν τα funds για να επενδύσουν στις spin-offs. Aπαιτείται σημαντική προσπάθεια στο κομμάτι αυτό», εξήγησε ο κ. Δουκίδης.
Για να επενδύσει κάποιο fund σε μια spin-off λαμβάνει υπόψη συγκεκριμένους παράγοντες σύμφωνα με τον καθηγητή, όπως το επίπεδο της καινοτομίας και της ερευνητικής πρωτοπορίας, τη δυνατότητα μεγέθυνσης σε επίπεδο ζήτησης, παραγωγής και διανομής, τον πυρήνα της ομάδας, την αποδοχή της ομάδας του ότι το fund δεν δίνει μόνο χρήματα, αλλά παρακολουθεί την εταιρεία στενά επί χρόνια και τέλος το exit με την πώληση της εταιρείας. Τόνισε δε ότι κανένα fund δεν θα επενδύσει σε spin off που οι ιδρυτές δεν έχουν την κυριότητα αλλά μόνο τη χρήση διανοητικής ιδιοκτησίας, κάτι το οποίο παρατηρείται στις ελληνικές εταιρείες.
Τα προβλήματα των spin-offs
Ωστόσο, όπως αναδείχθηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης, οι ελληνικές spin-offs αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα που μπορεί να σταθούν εμπόδιο στην περαιτέρω εξέλιξη και ανάδειξή τους. «Το ελληνικό οικοσύστημα έχει ωριμάσει τα τελευταία 15 χρόνια και ενδυναμώνονται τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση για την υποστήριξη τους, χρειάζεται όμως η κατάλληλη προετοιμασία των ιδρυτών προκειμένου να απευθυνθούν σε funds, να συνδεθούν με τις ανάγκες της αγοράς και να βγουν στο εξωτερικό μεγαλώνοντας το αποτύπωμά τους», δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Elevate Greece Φραγκίσκος Θεοφύλακτος.
Στο τεράστιο πρόβλημα της χρηματοδότησης των spin-offs και κυρίως στα πρώτα τους στάδια αναφέρθηκε η Υπεύθυνη της Μονάδας Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΑΠΘ Δρ. Έρη Τόκα, σύμφωνα με την οποία, οι εταιρείες-τεχνοβλαστοί χρειάζονται πέντε με επτά χρόνια για να αρχίσουν να αποδίδουν, ανάλογα και με το προϊόν. Αν και έχουν γίνει σημαντικά βήματα, δύσκολα θα αποφέρουν «οικονομικούς καρπούς» σε αυτά τα χρόνια, διότι όπως εξήγησε η κα Τόκα, παραμένουν δύο προβλήματα: η χρηματοδότηση στα πρώτα τους στάδια και συνεπώς η βιωσιμότητά τους στη συνέχεια, αλλά και τα δικαιώματα Διανοητικής Ιδιοκτησίας. «Εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης, οι ερευνητές διστάζουν να ρισκάρουν και να αφήσουν τα ερευνητικά και ακαδημαϊκά τους καθήκοντα, τη στιγμή που τα funds ζητούν πλήρη αφοσίωση. Τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνολογίας συζητούν με όλες τις πλευρές (ερευνητές, funds, βιομηχανία) και διαπιστώνεται ότι παραμένουν αυτά τα δύο σημαντικά προβλήματα για να καταλήξουμε σε συμβόλαια και συνεργασίες», διευκρίνισε η κα Τόκα.
Σχετικά με την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών και διανοητικής ιδιοκτησίας από πλευράς πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, παρατηρείται ότι στον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) έχουν αυξηθεί οι αιτήσεις καθώς το 2023 ήταν στο 4%, αυξημένο σε σύγκριση με την περίοδο πριν από το 2021 που ήταν στο 1%. Αν και υπάρχει κινητικότητα, με βάση όσα υποστήριξε στην τοποθέτησή του ο γενικός διευθυντής του ΟΒΙ Παναγιώτης Κανελλόπουλος, είμαστε αρκετά πίσω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Επισήμανε ακόμη ότι «η κατοχύρωση πατέντας είναι πολλαπλά σημαντική, αφού σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ευρεσιτεχνιών (ΕPO), το 88% των Ευρωπαίων επενδυτών έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους spin-offs με ενεργά διπλώματα ευρεσιτεχνίας».
Τα διδάγματα των spin-offs του ΕΚΕΤΑ
Στα σημαντικά «διδάγματα» των πετυχημένων spin-offs του ΕΚΕΤΑ αναφέρθηκε η Συντονίστρια του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας και Δικτύου ΣΠΕΙΡΑ+ Κατερίνα Παπαδοπούλου. Ειδικότερα, το πιο σημαντικό είναι ότι οι spin-offs που πετυχαίνουν εστιάζουν περισσότερο στην ανάπτυξη προϊόντων και λιγότερο στην παροχή υπηρεσιών. Στην ομάδα τους υπάρχει τουλάχιστον ένα στέλεχος της αγοράς (business developer) από τον ιδιωτικό τομέα. Δεν έχουν κόψει τον ομφάλιο λώρο με τον ερευνητικό τους οργανισμό, γιατί η μετατροπή της γνώσης σε καινοτομία χρειάζεται να τροφοδοτείται συνεχώς, κατά την κα Παπαδοπούλου. Επίσης, κάτι που πρόσεξαν οι spin-offs για να αναπτυχθούν περισσότερο είναι πως σταμάτησαν να ασχολούνται με τις «σειρήνες» των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και εστίασαν στη δική τους παραγωγή, δίνοντας έμφαση ταυτοχρόνως στις πωλήσεις τους.
Ο ρόλος της καινοτομίας
Τη σημασία της καινοτομίας για τον κάθε πολίτη αλλά και για τις επιχειρήσεις τόνισε στην ομιλία του ο Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εταίρος και Επικεφαλής Κεντρικής Κυβέρνησης και Δημοσίου Τομέα EY (Ernst & Young) Χρήστος Ταραντίλης. «Η καινοτομία απαιτεί να υπάρχει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία που θα απευθυνθεί στις μεγάλες διεθνείς αγορές. Η ανάπτυξη της καινοτομίας είναι πολύ σημαντική τόσο για τον κάθε πολίτη που περπατάει στον δρόμο όσο και για τις επιχειρήσεις», επισήμανε. Αναφερόμενος στα οφέλη της, υποστήριξε ότι η καινοτομία σημαίνει εξαγωγές και συνεπώς βελτίωση της εικόνας του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου, μείωση των φόρων και αυξημένο διαθέσιμο εισόδημα για τον πολίτη. «Όταν η καινοτομία οδηγείται στις διεθνείς αγορές, προκύπτουν νέες και περισσότερες θέσεις εργασίας για εξειδικευμένους εργαζόμενους και επιστήμονες ενώ πετυχαίνουμε και επιστροφή ανθρώπων στην Ελλάδα. Η καινοτομία αποτελεί ακόμη μεγάλη ασπίδα για την οικονομία καθώς προσφέρει τεράστια ανθεκτικότητα καλύτερη ποιότητα ζωής», πρόσθεσε ο κ. Ταραντίλης.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης μίλησαν εκπρόσωποι spin-offs με έδρα τη Θεσσαλονίκη που αποτελούν και επιτυχημένα παραδείγματα τεχνοβλαστών, όπως ο Καθηγητής του ΑΠΘ και Συνιδρυτής της Spin-off CYCLOPT Ανδρέας Συμεωνίδης με τον ίδιο να τονίζει τη διάθεση που έχουν τα ελληνικά πανεπιστήμια να κάνουν την υπέρβαση ή το επόμενο βήμα για να αναπτυχθούν οι τεχνοβλαστοί, ο Robotics Software Engineer της OZZIE Robotics Γιώργος Τσάμης, ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (ΠΑΜΑΚ) και εκπρόσωπος της spin-off Daisy Νικόλαος Φαχαντίδης επισημαίνοντας τις μεγάλες προκλήσεις για τη μεταφορά της γνώσης από την έρευνα του πανεπιστημίου στην αγορά και ο Καθηγητής του ΔΙΠΑΕ Βασίλειος Καμπουρλάζος ο οποίος δήλωσε πως το Πανεπιστήμιο είναι κοντά στη δημιουργία της πρώτης Spin-off με Κοινωνικά Ρομπότ ΚΟΙΡΟ. «Αφορά κοινωνικά ρομπότ που υποστηρίζουν φροντιστές ασθενειών όπως η άνοια», είπε ο κ. Καμπουρλάζος.
Με τοποθετήσεις συμμετείχαν, τέλος, στην εκδήλωση της ΑΖΚ που συνδιοργανώθηκε με τα Πανεπιστήμια (ΑΠΘ, ΠΑΜΑΚ, ΔΙΠΑΕ), το ΕΚΕΤΑ και τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, οι Πρυτάνεις Χαράλαμπος Φείδας (ΑΠΘ) και Σταμάτης Αγγελόπουλος (ΔΙΠΑΕ), ο Αντιπρύτανης Έρευνας και Καινοτομίας ΑΠΘ Κύρος Υάκινθος, ο Αντιπρύτανης Εξωστρέφειας του ΠΑΜΑΚ, Αλέξανδρος Χατζηγεωργίου, ο πρόεδρος της ΑΖΚ, Παναγιώτης Κετικίδης, ο Επιστημονικά Υπεύθυνος της Μονάδας Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΠΑΜΑΚ Κωνσταντίνος Φούσκας, ο Επιστημονικά Υπεύθυνος Μονάδας Μεταφοράς Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΔΙΠΑΕ Πέτρος Σαμαράς, ο Υπεύθυνος Ανάπτυξης του Οικοσυστήματος ThessINTEC Νίκος Κατσιαδάκης, ο Πρόεδρος του ΕΚΕΤΑ Δρ. Δημήτριος Τζοβάρας, ο Επικεφαλής Ανάπτυξης Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας της Εθνικής Τράπεζας Δρ. Σπύρος Αρσένης, ο Αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) και Partner Emeritus της Big Pi Ventures Αρίστος Δοξιάδης και ο Γενικός Γραμματέας Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου (AmChamGR) Αλέξανδρος Κωστόπουλος, τονίζοντας όλοι από κοινού τη σπουδαιότητα ύπαρξης των ελληνικών spin-offs για το οικοσύστημα καινοτομίας.
